Ni Fred Fuentes Monternel
Cebu City
MINGHOY ang panagway ni Meloy nga padayong nagduso sa iyang karumata ning udtoha. Bug-at ang iyang mga lakang.
Huyhoy ang iyang mga abaga. Nagpanakla siya. Gihinol niya sa tuong kamot ang bulsa sa daan niyang karsones. Us ka gatos ka pesos ra gayud ang iyang kinitaan sa pagpangarga niya sa badi-bading karumata, gikan pa sa kaadlawon ug hangtod na sa alas diyes sa buntag diha sa merkado sa Carbon. Daghan na man god siya og kakompetensyang karumatero sa mga suki niyang mangumprahay ug suking tindera sa Unit 1 Carbon market.
Nagkaminos na gayud ang inadlaw niyang kinitaan sa gisaligan niyang panginabuhian. Kining iyang kita karong adlawa, halos di gani paigo alang sa ilang kunsumo ni Estoy, ang bugtong niyang anak nga nagdakong way inahang nag-amuma sa gipuy-an nilang barungbarong sa eskuwater.
Nakapanglingo si Meloy. Naluoy siya nga naghunahuna sa siyete anyos niyang anak nga mao pay pagtungtong sa Grade One. Nagdako si Estoy sa tumang kakabos. Duso-duso lang sa karumata ang iyang panginabuhian gikan pa sa sinugdan.
Mao kini ang hinungdan nga gitalikdan siya sa iyang kapuyo nga si Pepay, ang inahan ni Estoy, nga nikuyog sa laing lalake kay gustong makatagamtam og kaharuhay sa kinabuhi. Gibiyaan si Estoy sa iyang inahan sa nag-edad pa kinig duha ka tuig.
“Sige lang god og pobre ta, Pa, basta himsog lang ta og lawas! Maluoy gihapon nato si Senyor Santo Niño…!” masinabuton ang lapyong kaisipan ni Estoy sa matag higayon nga nag-ampo sila sa imahen ni Senyor Santo Niño atubangan sa gamayng altar sa barungbarong.
“Sakto gyud ka, Dong Estoy. Kanunay lang gyud natong sangpiton si Senyor Santo Niño. Yawat hatagan ta niyag suwerte ug grasya, ilabi na kay nagsingabot na ang Sinulog…!”
“Bitaw, Pa! Daghan nang nakalabay nga sinulog nga apiki kaayo ta. Maayo tag kanunay ang karga sa Carbon sa imong mga suki, aron sadya ang pagsaulog nato sa taliabot nga Sinulog…!” may pangindahay usab si Estoy nga nagsaydlayen sa pagpanglimpiya-botas matag Sabado ug Dominggo.
GIPALIKO ni Meloy pagduso ang iyang karumata. Didto siya sangko sa simbahan sa Basilica del Santo Niño. Gibilin niya ang iyang karumata daplin sa dalan. Misulod siya sa simbahan. May hilom siyang pangayuon kang Senyor Santo Niño.
Sa sulod sa simbahan gipiko ni Meloy ang duha niya ka mga tuhod. Kinasingkasing siya nga nag-ampo.
“Senyor Santo Niño, kaluy-i intawon kami si Dong Estoy! Maayo unta kon makakaplag kog permanenting suki matag adlaw sa akong karumata, aron aduna na koy inadlawng panguwartahan, di lamang atol sa pagsaulog sa Sinulog, kundili hangtod na sa kahangturan…!”
Gikan sa Basilica paspas ang mga lakang ni Meloy nga nagtulod sa iyang karumata pauli sa ilang barungbarong. Nasayod siya nga naghulat na kaniya si Estoy alang sa ilang paniudto gikan sa gi-eskuwelahan niini. Nipiliik ang kalit nga pag-brake sa usa ka sakyanan nga mihunong tungod sa karumata ni Meloy. Usa ka panel ug matahom ngas Ford Expedition. Natukas ang bildo ug miguho ang pamayhon sa magtiayong negusyante sa Unit-1 Carbon market. Nagpahiyom sila kaniya.
“Meloy, maayo kay naagian ka namo. Kaganiha pa mi nga nangita nimo didto sa Carbon…!”
“H-Ha? K-Kay ngano man diay unta, Sir Vic, Mam Lily?” nagkabunga-bunga si Meloy. Sila si Vic ug Lily maoy inilang suplayer og karneng baboy ug baka sa tibuok dakbayan. Inila silang negusyante sa Gemsville, Lahug.
“Sugod ugmang adlawa, pinaagi sa imong karumata, ikaw na ang pa-deliberon ko sa mga mall ug supermarket nga suki namo sa karne. Maayo kay way trapik ang karumata. Badyetan ka namo ni Lily og tag kinintos pesos kada adlaw. Gikan sa kaadlawon ug hangtod lang sa alas nuwebe sa buntag ang serbisyo sa imong karumata, Meloy,” matod ni Sir Vic.
Naamang og kadiyot sa tumang kalipay si Meloy.
“O, niay singko mil pesos, Meloy. Pasiuna kanang bayad sa imong bag-o nga trabaho ngari namo pinaagi sa imong karumata…!” Mitunol si Mam Lily sa lima ka buok tibuok tag-libo ka pesos ngadto ni Meloy nga nagkurog ang mga kamot nga midawat niini. Wa gyud siya magdahom sa grasya nga mikalit lang sa pag-abot kaniya niadtong udtoha.
Taudtaod na nga nakalarga ang matahom nga sakyanan nila ni Sir Vic ug Mam Lily, apan nahibilin gihapon nga nagbarog si Meloy sa daplin sa dalan uban sa iyang karumata. Nagpanghinol siya sa iyang bulsa sa talagsaong gasa nga iyang nadawat. Mibathay ang pahiyom sa iyang mga ngabil nga naghunahuna kang Estoy, sa umaabot nga Sinulog ug ang pagsugod niya sa bag-o niyang permanente na nga trabaho.
Nagkitabkitab ang baba ni Meloy. “Senyor Santo Niño, salamat kaayo nga gidungog mo ang akong mga pag-ampo…!” (KATAPUSAN)
Tuesday, December 29, 2009
Pagbalik Ni Fred Sa Impyerno
(NI Israel G. Ybañez)
Mayupay, Quiot, Cebu City
SA PANGANDOY nga mahidangat sa langit ang iyang kalag gibuhat ni Fred ang pagtinarong sa iyang kaugalingon. Gipaninguha niya ang pagsunod sa kinabuhi sa mga Santos. Gikalawat ni Fred ang mithi ni San Martin nga nagaingon, “Unsay kapuslanan sa tawo kon maangkon ang tanang bahandi dinhi sa kalibutan, ug unya sa kaulahian malaglag ang iyang kalag!”
Mao nga gipuy-an ni Fred ang kinabuhing Diyosnon. Ang pagsimba maoy una niyang gihimo adlaw-adlaw sa dili pa niya buhaton ang inadlaw nga tulumanon sa panimalay ug sa pagtambong sa opisina nga iyang gialagaran.
Bisan sa imbitasyon nilang Kakal, Jaime ug Berting, mga senior citizen niyang mga barkada nga hilig sa kidlap-kidlap nga imnanan, iyang balibaran kay tuyo lagi ni Fred nga maangkon ang kalipay nga walay katapusan didto sa langit.
Apan usa ka higayon sa dihang nagsakay si Fred sa taksi wa damha nadasmagan kini sa Bus nga ilang gikasugat. Way kalibutan si Fred nga gidala sa ospital.
Samtang gihimo sa doktor ang operasyon sa lawas ni Fred mibuwag ang iyang kalag sa iyang lawas ug miatubang kang San Pedro.
“Adto ka karon sa impyerno!” mando ni San Pedro.
“Nganong sa impyerno man, Senyor San Pedro, nga gihimo man nako ang tanan aron ako mahilangit?” reklamo ni Fred.
“Maoy natala diri sa akong libro…”
Way nahimo si Fred tungod kay usa siya ka tawong masinugtanon. Gituman niya ang hukom ni San Pedro ug miadto siya sa impyerno.
Sa didto na si Fred sa impyerno hilabihan niyang lipaya kay nakita niya ang nindot nga talan-awon. Adunay namaligyag masyaw sa Jai-Alai, lotto ug uban pang sugal.
Nakita niya ang Kamagayan Part 2. dinhi nakita ni Fred ang mga guwapang tsiks nga ikatandi nilang Ara Mina, Christine Reyes ug Krista Ranillo. May mga imnanan nga kidlap-kidlap nga maoy kinaham sa mga barkada niyang si Kakal, Jaime ug Berting.
Aron masiguro nga dili na siya mabalhin gibalik ni Fred si San Pedro.
“Senyor San Pedro, adto na lang gyud ko sa impyerno kay nindot man diay didto,” hangyo ni Fred.
“Fred, wala pa matapos imong kinabuhi. Balik usa ngadto sa kalibutan,” mando ni San Pedro.
NAHUMAN na ang operasyon ni Fred. Naayo siya. Apan human niadtong hitaboa nausab ang iyang kinabuhi.
Nawala ang iyang pagka Diyosnon. Gusto siyang mobalik sa impyerno kon siya mamatay. Kanunay na siya makita sa sugalan, sa kidlap-kidlap nga imnanan ug sa Kamagayan uban ang tsiks.
Hangtod nagkasakit siya.
Sa dihang nabugtoan na si Fred sa katapusan niyang ginhawa way langay nga miadto dayon ang iyang kalag kang San Pedro.
“Senyor San Pedro, adto na ko sa impyerno, ha!” madasigong pulong ni Fred.
Gitan-aw ni San Pedro ang iyang listahan. “Sa impyerno bitaw ka!” tubag ni San Pedro.
Way kabutangan ang kalipay ni Fred. Miadto siya sa impyerno.
Apan nahisagmuyo siya tungod sa hilabihang kainit sa kayo nga misugat kaniya.
“Bay, nganong hilabihan mang inita dinhi? Unya ngiob pa?” pangutana ni Fred sa kalag nga iyang nakita.
“Hibawo bitaw kang impyerno ning lugara!” tubag sa kalag.
“Sa una lagi nakong anhi hilabihan mang bugnawa… unya daghan pang kalingawan ang akong nakita!”
“Unsaon nga sa una nimong pag-anhi turista pa man ka. Unya karon permanent resident ka na man!” matod sa kalag.
Wa nay mahimo si Fred. Tungod sa tentasyon kapakyasan sa pangandoy ang iyang nahiaguman. (KATAPUSAN)
Mayupay, Quiot, Cebu City
SA PANGANDOY nga mahidangat sa langit ang iyang kalag gibuhat ni Fred ang pagtinarong sa iyang kaugalingon. Gipaninguha niya ang pagsunod sa kinabuhi sa mga Santos. Gikalawat ni Fred ang mithi ni San Martin nga nagaingon, “Unsay kapuslanan sa tawo kon maangkon ang tanang bahandi dinhi sa kalibutan, ug unya sa kaulahian malaglag ang iyang kalag!”
Mao nga gipuy-an ni Fred ang kinabuhing Diyosnon. Ang pagsimba maoy una niyang gihimo adlaw-adlaw sa dili pa niya buhaton ang inadlaw nga tulumanon sa panimalay ug sa pagtambong sa opisina nga iyang gialagaran.
Bisan sa imbitasyon nilang Kakal, Jaime ug Berting, mga senior citizen niyang mga barkada nga hilig sa kidlap-kidlap nga imnanan, iyang balibaran kay tuyo lagi ni Fred nga maangkon ang kalipay nga walay katapusan didto sa langit.
Apan usa ka higayon sa dihang nagsakay si Fred sa taksi wa damha nadasmagan kini sa Bus nga ilang gikasugat. Way kalibutan si Fred nga gidala sa ospital.
Samtang gihimo sa doktor ang operasyon sa lawas ni Fred mibuwag ang iyang kalag sa iyang lawas ug miatubang kang San Pedro.
“Adto ka karon sa impyerno!” mando ni San Pedro.
“Nganong sa impyerno man, Senyor San Pedro, nga gihimo man nako ang tanan aron ako mahilangit?” reklamo ni Fred.
“Maoy natala diri sa akong libro…”
Way nahimo si Fred tungod kay usa siya ka tawong masinugtanon. Gituman niya ang hukom ni San Pedro ug miadto siya sa impyerno.
Sa didto na si Fred sa impyerno hilabihan niyang lipaya kay nakita niya ang nindot nga talan-awon. Adunay namaligyag masyaw sa Jai-Alai, lotto ug uban pang sugal.
Nakita niya ang Kamagayan Part 2. dinhi nakita ni Fred ang mga guwapang tsiks nga ikatandi nilang Ara Mina, Christine Reyes ug Krista Ranillo. May mga imnanan nga kidlap-kidlap nga maoy kinaham sa mga barkada niyang si Kakal, Jaime ug Berting.
Aron masiguro nga dili na siya mabalhin gibalik ni Fred si San Pedro.
“Senyor San Pedro, adto na lang gyud ko sa impyerno kay nindot man diay didto,” hangyo ni Fred.
“Fred, wala pa matapos imong kinabuhi. Balik usa ngadto sa kalibutan,” mando ni San Pedro.
NAHUMAN na ang operasyon ni Fred. Naayo siya. Apan human niadtong hitaboa nausab ang iyang kinabuhi.
Nawala ang iyang pagka Diyosnon. Gusto siyang mobalik sa impyerno kon siya mamatay. Kanunay na siya makita sa sugalan, sa kidlap-kidlap nga imnanan ug sa Kamagayan uban ang tsiks.
Hangtod nagkasakit siya.
Sa dihang nabugtoan na si Fred sa katapusan niyang ginhawa way langay nga miadto dayon ang iyang kalag kang San Pedro.
“Senyor San Pedro, adto na ko sa impyerno, ha!” madasigong pulong ni Fred.
Gitan-aw ni San Pedro ang iyang listahan. “Sa impyerno bitaw ka!” tubag ni San Pedro.
Way kabutangan ang kalipay ni Fred. Miadto siya sa impyerno.
Apan nahisagmuyo siya tungod sa hilabihang kainit sa kayo nga misugat kaniya.
“Bay, nganong hilabihan mang inita dinhi? Unya ngiob pa?” pangutana ni Fred sa kalag nga iyang nakita.
“Hibawo bitaw kang impyerno ning lugara!” tubag sa kalag.
“Sa una lagi nakong anhi hilabihan mang bugnawa… unya daghan pang kalingawan ang akong nakita!”
“Unsaon nga sa una nimong pag-anhi turista pa man ka. Unya karon permanent resident ka na man!” matod sa kalag.
Wa nay mahimo si Fred. Tungod sa tentasyon kapakyasan sa pangandoy ang iyang nahiaguman. (KATAPUSAN)
Sangon Sa Kaugalingon
(Ni Chito E. Germino)
Nahibulong si Padre Felix ang chaplain sa Bilibid Prison sa Muntinlupa kun nganong mokumpisal ang piniriso nga bag-o pa lang niabot gikan sa Negros. Nanoktok sa pultahan sa iyang buhatan si Gerry Romero inubanan sa correctional guard. Gipadayon niya ang priso.
Paghuma’g kumpisal ni Gerry gibendesyonan siya sa pari. Unya nakighinabi ang pari niya.
"Kasagaran sa mokumpisal nga priso, mga himatyon na. Ikaw, piskay pa man. Talagsaon ni imong gibuhat," sa pari nga naisa ang mga kilay.
"Sayisinta na ko padre. Unya may dayabitis. Gawas pa, ang akong gipamatay, mga well-connected. Basig nganhi sulod sa prisohan, may masugo pa silang nga hinanib nga ipapatay ko. Busa, maayo nang nakakumpisal na ko daan. Para andam moatubang sa labaw'ng Makagagahum ug Maghuhukom," ni Gerry.
Seryoso ang hitsura nga naglingkod sa silya atubangan sa lamesa sa pari. Nakahapuhap ang pari sa iyang suwang.
Buntag pa lang ganiha, gipahibawo na si Padre Felix sa warden nga may priso nga bag-ong abot nga mokumpisal. Gihatagan sab siya’s warden og usa ka folder, kopya sa record sa priso. Nasayran sa pari nga usa ka abogado si Gerry. Ug ang iyang mga biktima, magtiayon. Ang bana bayaw mismo niya. Gihurot niya ang usa ka magasin sa iyang pistola.
"Puwede ko mangutana kun nganong gipatay nimo sila?" sa pari.
"Grabe na sila ka dautan padre. Angay na gyung patyon. Labihan ka salbahis. Way puangod. Way respeto ug pag-ila og utang kabubut-on sa amahan. Way respeto ug pag-ila’g utang kabubut-on sa igsoon. Ang kahoy nga way maayong bunga angay nang putlon," ni Gerry. Daw nagdiskorso.
"Wa lang ka maghunahuna nga mapriso ka inig kahuman?" sa pari.
"Makapapuol ang panglaban. Labi na nga daghan na kaayong mga korap nga huwes ug mga abogado. Akong mga anak puro na propesyonal. Makabuhi na sila’s ilang mama. Ang pagkapriso giisip ko ning change environment o retirement. Magsuwat ko’g mga libro mahitungod sa mga priso dinhi’s prisohan. Busa, tahas ko ni’s akong kaugalingon," ni Gerry. Nanglab-ok ang pari.
"Unsang mga butanga ang imong ipanulat sa imong libro?" sa pari. Nakuryoso.
"Kadtong mga napriso nga sad-an, ako silang pangutan-on kun wa ba sila magmahay sa ilang nabuhat. May purohan pa ba silang magbag-o. Kun mahibalik pa ang nanglabay, kun duna ba sila’y gustong usbon sa mga panghitabo," ni Gerry.
Nahatotok pag-ayo ang pari niya.
"Mahitungod sa mga naprisong way sala?", sa pari.
"Kadtong napriso nga way sala, pangutan-on ko sila kun nadawat ba nila ang nahitabo nila? Kun duna sila’y usbon sa mga nanglabay, unsa man?'' ni Gerry. Nakapanglingo ang pari. Dili sayon ang gisangon ni Gerry sa iyang kaugalingon.
"Nganong nahimo man nimo silang kaaway," sa pari.
"Nasuya nako akong bayaw ug bilas nga puro magtutudlo sa saring publiko. Gusto silang molabaw sa abogado. Sa paghimo pa lang sa kalibutan naa na ang kasuya. Gani gipatay ni Cain si Abel iyang manghod tungod sa kasuya. Kay nagbahad man ang lalaki nga makig-abot nako kun asa ko mag-hike. Gusto siyag lipot nga away. Gihagad ko na siya’g atubang, apan di moatubang," ni Gerry. Nakapanakla ang pari. Ug nipadayon si Gerry.
"Karon ang gikasuyaan mao nay mopatay sa nasuya. Kay deadly kaayo ang kasuya ug kasina. Mopatay gyud ang tawo sa kasuya. Wa ko maghuwat nga maliputan o maunhan. Ni-surrender ko sa polis unya niangkon sa sala sa husgado," ni Gerry.
"Wa gyud diay nakatambag nila?" sa pari.
"Wa sila’y paminawon padre. Kay sa ilang pangutok, sila ang ang husto. Ang bana natakdan sa kadautan sa asawa. Tungod sa kaguwapa sa asawa, ang bana di kasupak kun unsay imandar sa asawa," ni Gerry.
"Lisod gyud kung puro garbo ang magpangibabaw," sa pari. Nakapanglingo.
"Ako way garbo. Nagbinuotan ko. Kay kalipay nako ang pagbinuotan. Gikuha nila’g pugos akong kalipay," ni Gerry.
"Kay imo mang pangutan-on ang ubang mga priso, nga kun ikabalik pa lang ang nanglabay, unsa may ilang usbon, kun ikaw akong pangutan-on niini, unsa may imong usbon?" sa pari. Dugay'ng naghinuktok si Gerry.
"Dili nako buhaton ang paghangyo nga mangutang ko nila," ni Gerry. Minghoy kaayo iyang nawong. Dako kaayo iyang pagbasol sa iyang nabuhat. Kay sa pagbalibad nila, dautan na dayon ilang hunahuna kang Gerry ug sa iyang kapikas. (Katapusan
Nahibulong si Padre Felix ang chaplain sa Bilibid Prison sa Muntinlupa kun nganong mokumpisal ang piniriso nga bag-o pa lang niabot gikan sa Negros. Nanoktok sa pultahan sa iyang buhatan si Gerry Romero inubanan sa correctional guard. Gipadayon niya ang priso.
Paghuma’g kumpisal ni Gerry gibendesyonan siya sa pari. Unya nakighinabi ang pari niya.
"Kasagaran sa mokumpisal nga priso, mga himatyon na. Ikaw, piskay pa man. Talagsaon ni imong gibuhat," sa pari nga naisa ang mga kilay.
"Sayisinta na ko padre. Unya may dayabitis. Gawas pa, ang akong gipamatay, mga well-connected. Basig nganhi sulod sa prisohan, may masugo pa silang nga hinanib nga ipapatay ko. Busa, maayo nang nakakumpisal na ko daan. Para andam moatubang sa labaw'ng Makagagahum ug Maghuhukom," ni Gerry.
Seryoso ang hitsura nga naglingkod sa silya atubangan sa lamesa sa pari. Nakahapuhap ang pari sa iyang suwang.
Buntag pa lang ganiha, gipahibawo na si Padre Felix sa warden nga may priso nga bag-ong abot nga mokumpisal. Gihatagan sab siya’s warden og usa ka folder, kopya sa record sa priso. Nasayran sa pari nga usa ka abogado si Gerry. Ug ang iyang mga biktima, magtiayon. Ang bana bayaw mismo niya. Gihurot niya ang usa ka magasin sa iyang pistola.
"Puwede ko mangutana kun nganong gipatay nimo sila?" sa pari.
"Grabe na sila ka dautan padre. Angay na gyung patyon. Labihan ka salbahis. Way puangod. Way respeto ug pag-ila og utang kabubut-on sa amahan. Way respeto ug pag-ila’g utang kabubut-on sa igsoon. Ang kahoy nga way maayong bunga angay nang putlon," ni Gerry. Daw nagdiskorso.
"Wa lang ka maghunahuna nga mapriso ka inig kahuman?" sa pari.
"Makapapuol ang panglaban. Labi na nga daghan na kaayong mga korap nga huwes ug mga abogado. Akong mga anak puro na propesyonal. Makabuhi na sila’s ilang mama. Ang pagkapriso giisip ko ning change environment o retirement. Magsuwat ko’g mga libro mahitungod sa mga priso dinhi’s prisohan. Busa, tahas ko ni’s akong kaugalingon," ni Gerry. Nanglab-ok ang pari.
"Unsang mga butanga ang imong ipanulat sa imong libro?" sa pari. Nakuryoso.
"Kadtong mga napriso nga sad-an, ako silang pangutan-on kun wa ba sila magmahay sa ilang nabuhat. May purohan pa ba silang magbag-o. Kun mahibalik pa ang nanglabay, kun duna ba sila’y gustong usbon sa mga panghitabo," ni Gerry.
Nahatotok pag-ayo ang pari niya.
"Mahitungod sa mga naprisong way sala?", sa pari.
"Kadtong napriso nga way sala, pangutan-on ko sila kun nadawat ba nila ang nahitabo nila? Kun duna sila’y usbon sa mga nanglabay, unsa man?'' ni Gerry. Nakapanglingo ang pari. Dili sayon ang gisangon ni Gerry sa iyang kaugalingon.
"Nganong nahimo man nimo silang kaaway," sa pari.
"Nasuya nako akong bayaw ug bilas nga puro magtutudlo sa saring publiko. Gusto silang molabaw sa abogado. Sa paghimo pa lang sa kalibutan naa na ang kasuya. Gani gipatay ni Cain si Abel iyang manghod tungod sa kasuya. Kay nagbahad man ang lalaki nga makig-abot nako kun asa ko mag-hike. Gusto siyag lipot nga away. Gihagad ko na siya’g atubang, apan di moatubang," ni Gerry. Nakapanakla ang pari. Ug nipadayon si Gerry.
"Karon ang gikasuyaan mao nay mopatay sa nasuya. Kay deadly kaayo ang kasuya ug kasina. Mopatay gyud ang tawo sa kasuya. Wa ko maghuwat nga maliputan o maunhan. Ni-surrender ko sa polis unya niangkon sa sala sa husgado," ni Gerry.
"Wa gyud diay nakatambag nila?" sa pari.
"Wa sila’y paminawon padre. Kay sa ilang pangutok, sila ang ang husto. Ang bana natakdan sa kadautan sa asawa. Tungod sa kaguwapa sa asawa, ang bana di kasupak kun unsay imandar sa asawa," ni Gerry.
"Lisod gyud kung puro garbo ang magpangibabaw," sa pari. Nakapanglingo.
"Ako way garbo. Nagbinuotan ko. Kay kalipay nako ang pagbinuotan. Gikuha nila’g pugos akong kalipay," ni Gerry.
"Kay imo mang pangutan-on ang ubang mga priso, nga kun ikabalik pa lang ang nanglabay, unsa may ilang usbon, kun ikaw akong pangutan-on niini, unsa may imong usbon?" sa pari. Dugay'ng naghinuktok si Gerry.
"Dili nako buhaton ang paghangyo nga mangutang ko nila," ni Gerry. Minghoy kaayo iyang nawong. Dako kaayo iyang pagbasol sa iyang nabuhat. Kay sa pagbalibad nila, dautan na dayon ilang hunahuna kang Gerry ug sa iyang kapikas. (Katapusan
Nakabawos Gyud Si Fred
(NI Mar Mañus Jr.)
Si Fred himasa kaayo og Banat News apan ang nakaparat kay dili gyod siya mopalit. Manghuwam lang siya sa iyang silingan nga si Israel. Usa ka adlaw niana igo pa lang ganing nakahuman og pamahaw, miadto na sab si Fred sa ilang Israel.
"Uy, ikaw man diay, Bay Fred. Unsay ato?" Ni Israel pa nga nagsabod og tuktokon sa iyang mga manok sa tugkaran.
"Aw, sama sa naandan, Bay El, manghuwam na sad ko’s imong Banat News. Hibawo ka bitaw'ng ampay gyod nakong basahon ning peryodista." Nagtingsi Fred.
Namapha si Israel sa iyang mga kamot samtang nagtan-aw sa iyang mga manok nga naningaon sa tuktokon nga iyang sinabod.
"Hahay ning tawhana, wa pa gani ko makahuman og basa kay nagpatuka pa ko’s mga manok, nia na sad kay manghuwam," nagtagawtaw sa hilom si Israel. Unya may nahunahunaan siya.
Bay Fred."
"Ngano, Bay El?"
"Pahuwamon tika pero aylag dad-a. Sugod rong adlawa ang mohuwam sa akong Banat News anhi lang sa balay mobasa, okay?"
"Nasagmuyo si Fred. "Aw, oks kaayo, Bay El." Apan sa hilom nakahunahuna si Fred nga mobawos kang Israel.
Gipasulod ni Israel si Fred sa ilang hawanan, gipalingkod, gitunol ang Banat News.
"Dinhi sa ka, Bay Fred, ha, kay ako sang tiwason tong akong gibuhat sa gawas. Pagkalingaw la’g basa diha."
"Sige, Bay El."
Pagbalik ni Israel sa sulod...
"Bay El," matud ni Fred nga nagtinambid samtang naglingkod.
"Ngano, Bay Fred?"
"Kang Bartolome na man pod diay'ng sugilanon rong guwaa, no?" ni Fred.
"Bitaw. Kusog sad na’s Tolome, da. Alegre ra ba ang iyang mga estorya."
"Molagi. Sige, Bay El ... hurot-hurot na nako’g basa tanan. Adto na ko."
"Sige, Bay Fred."
Sa dihang nakalakaw na si Fred nagpanglingo si Israel. "Himasa’g Banat News pero anhi lang sige’g huwam." Nakatuaw si Israel.
Pagkaugma sa susamang oras didto na sab si Fred sa ilang Israel kay manghuwam na sa’g Banat News.
"Sige, Bay Fred," ni Israel. "Basta sa gikaingon ko na, ang mohuwam sa akong Banat News anhi lang sa balay mobasa."
Milingkod si Fred sa sopa human itunol ni Israel kaniya ang peryodiko. Ug pagkahuman niya’g basa...
"Bay El, naunsa man ning inyong salog nga tabla nga nagkaga man lang ni? Wa man ni lulampaso?" Matud ni Fred human niya ikabutang sa sopa sa Banat News.
"Kahunahuna bitaw ta ko’g lampaso ana, Bay, pero wa man god mi’y lampaso."
"Tuay akoa, Bay," tubag ni Fred. "Di ka mohuwam?"
"Aw, sige, adtoon nako’s inyo ugma."
Pagkaugma sa hapit na moudto didto na si Israel sa ilang Fred. "Bay El, manghuwam na ko’s imong lampaso."
"Okay," tubag ni Fred. Sa iyang hunahuna makabawos na gyod siyang Israel. Ug sa didto na sila sa hawanan sa panimalay ni Fred....
"O, nia rang lampaso, Bay El." Matud ni Fred human niya’g kuha sa lampaso sa luyo sa sera. Pero ang mohuwam sa akong lampaso anhi lang sa balay manglampaso, okay?"
"Butangi!" Tuaw ni Israel. (Kataposan)
Si Fred himasa kaayo og Banat News apan ang nakaparat kay dili gyod siya mopalit. Manghuwam lang siya sa iyang silingan nga si Israel. Usa ka adlaw niana igo pa lang ganing nakahuman og pamahaw, miadto na sab si Fred sa ilang Israel.
"Uy, ikaw man diay, Bay Fred. Unsay ato?" Ni Israel pa nga nagsabod og tuktokon sa iyang mga manok sa tugkaran.
"Aw, sama sa naandan, Bay El, manghuwam na sad ko’s imong Banat News. Hibawo ka bitaw'ng ampay gyod nakong basahon ning peryodista." Nagtingsi Fred.
Namapha si Israel sa iyang mga kamot samtang nagtan-aw sa iyang mga manok nga naningaon sa tuktokon nga iyang sinabod.
"Hahay ning tawhana, wa pa gani ko makahuman og basa kay nagpatuka pa ko’s mga manok, nia na sad kay manghuwam," nagtagawtaw sa hilom si Israel. Unya may nahunahunaan siya.
Bay Fred."
"Ngano, Bay El?"
"Pahuwamon tika pero aylag dad-a. Sugod rong adlawa ang mohuwam sa akong Banat News anhi lang sa balay mobasa, okay?"
"Nasagmuyo si Fred. "Aw, oks kaayo, Bay El." Apan sa hilom nakahunahuna si Fred nga mobawos kang Israel.
Gipasulod ni Israel si Fred sa ilang hawanan, gipalingkod, gitunol ang Banat News.
"Dinhi sa ka, Bay Fred, ha, kay ako sang tiwason tong akong gibuhat sa gawas. Pagkalingaw la’g basa diha."
"Sige, Bay El."
Pagbalik ni Israel sa sulod...
"Bay El," matud ni Fred nga nagtinambid samtang naglingkod.
"Ngano, Bay Fred?"
"Kang Bartolome na man pod diay'ng sugilanon rong guwaa, no?" ni Fred.
"Bitaw. Kusog sad na’s Tolome, da. Alegre ra ba ang iyang mga estorya."
"Molagi. Sige, Bay El ... hurot-hurot na nako’g basa tanan. Adto na ko."
"Sige, Bay Fred."
Sa dihang nakalakaw na si Fred nagpanglingo si Israel. "Himasa’g Banat News pero anhi lang sige’g huwam." Nakatuaw si Israel.
Pagkaugma sa susamang oras didto na sab si Fred sa ilang Israel kay manghuwam na sa’g Banat News.
"Sige, Bay Fred," ni Israel. "Basta sa gikaingon ko na, ang mohuwam sa akong Banat News anhi lang sa balay mobasa."
Milingkod si Fred sa sopa human itunol ni Israel kaniya ang peryodiko. Ug pagkahuman niya’g basa...
"Bay El, naunsa man ning inyong salog nga tabla nga nagkaga man lang ni? Wa man ni lulampaso?" Matud ni Fred human niya ikabutang sa sopa sa Banat News.
"Kahunahuna bitaw ta ko’g lampaso ana, Bay, pero wa man god mi’y lampaso."
"Tuay akoa, Bay," tubag ni Fred. "Di ka mohuwam?"
"Aw, sige, adtoon nako’s inyo ugma."
Pagkaugma sa hapit na moudto didto na si Israel sa ilang Fred. "Bay El, manghuwam na ko’s imong lampaso."
"Okay," tubag ni Fred. Sa iyang hunahuna makabawos na gyod siyang Israel. Ug sa didto na sila sa hawanan sa panimalay ni Fred....
"O, nia rang lampaso, Bay El." Matud ni Fred human niya’g kuha sa lampaso sa luyo sa sera. Pero ang mohuwam sa akong lampaso anhi lang sa balay manglampaso, okay?"
"Butangi!" Tuaw ni Israel. (Kataposan)
Ang Gitarang Bagol
Nahipugwat si Titords ning hapona. Sa sulod sa iyang payag nga gipuy-an, maoy nabati niya ang katingalahang tingog. "Titords! Naayo na ang imong gitarang bagol! Pwede ka na sab nga makapadayon og panaygon ning paskoha....!"
Hilabihang lipaya ni Titords nga mitutok sa gitarang bagol nga gidan-ok niya sa suok. Bag-o na tuod ang iyang gitarang bagol! Mora’g bag-o nga hinimo ang naguba ug nagupok na niyang gitarang bagol. Daw sinilakan! Daw sinilakan! Dili na bali ang tapyanan ug ang lawas niining kahoy. Bag-o na ang mga kwerdas niining wayir. Bag-o ug sinaw na usab kaayo ang bagol nga nagupok.
Gikuha ug gipunit ni Titords ang gitarang bagol. Nakapahiyom siya nga milingilingi sa sulod sa iyang payag. Kinsa man kadtong tingog nga iyang nabati ganiha? Apan wa siyay tawo nga nakita. Kinsa may nag-ayo sa gubaon na niyang gitarang bagol?
Matag pasko, gamit kaayo ni Titords ang iyang gitarang bagol sa pagpanaygon, nga maoy kabilin niya sa namatay na niyang mga ginikanan. Manaygon siya sa tanang kabalayan sa ilang baryo ug sa kasikbit nga mga baryo sa siyudad sa Danao. Pinaagi sa gitarang bagol, bugtong niyang panapian ang pagpanaygon matag pasko. Sa edad nga 40 ug gulang ulitawo, trabahador sa asyenda si Titords nga monas ginhawa'ng milahutay sa pagpakabuhi sa tumang kakabos.
Sa pag-entra sa unang semana sa Disyembre, nanaygon dayon si Titords sa ilang baryo sa Luyang. Apn nabiktima siya sa paregla sa mga estambay sa baryo, pinangulohan ni Budoy. Gidelensiya ang tanan niyang dinaygonan sa eskinang tindahan sa baryo.
"Ayaw'g dugay og hatag, Titords!" singka ni Budoy.
"Gusto tingalig bun-og....!" dason ni Pulok.
"Ambi nang gitara mong bagol...! singhag ni Miyot nga miilog dayon sa gitarang bagol.
Pulos na hubog sa binong ilimnon si Budoy ug ang duha ka kauban nga sila si Pulok ug Miyot. Gikuha dayon ni Budoy ang gitarang bagol ni Titords ug gipuspos sa dalan. Nabuak ug nagupok ang bagol. Nabali ang lawas nga kahoy sa gitara nga maoy gitauran sa mga istratses, kuwerdas ug lisoanan.
Nakatilaw pa gayud og santako si Titords gikan kang Budoy. Way kusmod nga mipauli si Titords sa ilang balay nga nagbitbit sa nabali ug nagupok na niyang gitarang bagol. Nahunong sa pagpanaygon si Titords.
Ug ning gabhiona, dako na nga kantidad ang kinitaan ni Titords sa iyang pagpanaygon sa gitarang bagol. Tagming kaayo ang tingog sa naayo na niyang gitarang bagol. Minindot sab ang tingog ni Titords sa pagkanta, tungod sa iyang gitarang bagol.
Apan sa pagpauli na ni Titords sa lawom na ang gabii, giatangan na usab siya nila ni Budoy, Pulok ug Miyot nga nangdelehensiya na usab sa iyang dinaygonan.
"Remit dayon sa dinaygonan...!" nagsenyas-senyas dayon si Budoy.
"Aron di na sab mabun-og ba...!" nagkihatkihat si Pulok.
"Aron dili na mausab pagkagupok ang gitara mong bagol!" dason ni Miyot.
Apan sa kahibulong ni Titords, kalit lang mihagiyos ug milupad ang gikuptan niyang gitarang bagol ug gibunalbunalan ang mga nawong ug lawas nila ni Budoy, Pulok ug Miyot. Nahagsa ang tulo ka bugoy sa dalan nga nawad-an sa panimuot. Daghang mga tawo sa eskinang tindahan nga mibilib kang Titords.
Sa pag-abot ni Titords sa iyang balay, nabati na usab niya ang katingalahang tingog.
"May birtud ang maong gitarang bagol! Wa nay makasipala nimo. Siya na ang imong badibadi ning paskoha ug hangtod sa kahangtoran...."
Igo lang nakapanglingo si Titords nga mitutok sa iyang gitarang bagol. (Kataposan)
Hilabihang lipaya ni Titords nga mitutok sa gitarang bagol nga gidan-ok niya sa suok. Bag-o na tuod ang iyang gitarang bagol! Mora’g bag-o nga hinimo ang naguba ug nagupok na niyang gitarang bagol. Daw sinilakan! Daw sinilakan! Dili na bali ang tapyanan ug ang lawas niining kahoy. Bag-o na ang mga kwerdas niining wayir. Bag-o ug sinaw na usab kaayo ang bagol nga nagupok.
Gikuha ug gipunit ni Titords ang gitarang bagol. Nakapahiyom siya nga milingilingi sa sulod sa iyang payag. Kinsa man kadtong tingog nga iyang nabati ganiha? Apan wa siyay tawo nga nakita. Kinsa may nag-ayo sa gubaon na niyang gitarang bagol?
Matag pasko, gamit kaayo ni Titords ang iyang gitarang bagol sa pagpanaygon, nga maoy kabilin niya sa namatay na niyang mga ginikanan. Manaygon siya sa tanang kabalayan sa ilang baryo ug sa kasikbit nga mga baryo sa siyudad sa Danao. Pinaagi sa gitarang bagol, bugtong niyang panapian ang pagpanaygon matag pasko. Sa edad nga 40 ug gulang ulitawo, trabahador sa asyenda si Titords nga monas ginhawa'ng milahutay sa pagpakabuhi sa tumang kakabos.
Sa pag-entra sa unang semana sa Disyembre, nanaygon dayon si Titords sa ilang baryo sa Luyang. Apn nabiktima siya sa paregla sa mga estambay sa baryo, pinangulohan ni Budoy. Gidelensiya ang tanan niyang dinaygonan sa eskinang tindahan sa baryo.
"Ayaw'g dugay og hatag, Titords!" singka ni Budoy.
"Gusto tingalig bun-og....!" dason ni Pulok.
"Ambi nang gitara mong bagol...! singhag ni Miyot nga miilog dayon sa gitarang bagol.
Pulos na hubog sa binong ilimnon si Budoy ug ang duha ka kauban nga sila si Pulok ug Miyot. Gikuha dayon ni Budoy ang gitarang bagol ni Titords ug gipuspos sa dalan. Nabuak ug nagupok ang bagol. Nabali ang lawas nga kahoy sa gitara nga maoy gitauran sa mga istratses, kuwerdas ug lisoanan.
Nakatilaw pa gayud og santako si Titords gikan kang Budoy. Way kusmod nga mipauli si Titords sa ilang balay nga nagbitbit sa nabali ug nagupok na niyang gitarang bagol. Nahunong sa pagpanaygon si Titords.
Ug ning gabhiona, dako na nga kantidad ang kinitaan ni Titords sa iyang pagpanaygon sa gitarang bagol. Tagming kaayo ang tingog sa naayo na niyang gitarang bagol. Minindot sab ang tingog ni Titords sa pagkanta, tungod sa iyang gitarang bagol.
Apan sa pagpauli na ni Titords sa lawom na ang gabii, giatangan na usab siya nila ni Budoy, Pulok ug Miyot nga nangdelehensiya na usab sa iyang dinaygonan.
"Remit dayon sa dinaygonan...!" nagsenyas-senyas dayon si Budoy.
"Aron di na sab mabun-og ba...!" nagkihatkihat si Pulok.
"Aron dili na mausab pagkagupok ang gitara mong bagol!" dason ni Miyot.
Apan sa kahibulong ni Titords, kalit lang mihagiyos ug milupad ang gikuptan niyang gitarang bagol ug gibunalbunalan ang mga nawong ug lawas nila ni Budoy, Pulok ug Miyot. Nahagsa ang tulo ka bugoy sa dalan nga nawad-an sa panimuot. Daghang mga tawo sa eskinang tindahan nga mibilib kang Titords.
Sa pag-abot ni Titords sa iyang balay, nabati na usab niya ang katingalahang tingog.
"May birtud ang maong gitarang bagol! Wa nay makasipala nimo. Siya na ang imong badibadi ning paskoha ug hangtod sa kahangtoran...."
Igo lang nakapanglingo si Titords nga mitutok sa iyang gitarang bagol. (Kataposan)
Nakuratan Si Takyo
(Ni Mar O. Rabaya)
Pahanday nga naglingkod sa bangko si Takyo diha sa pantawan sa gamay niyang panimalay. Hapon kadto ug nagpahayahay siya kay hapo lagi gikan sa trabaho nga pamanday. Sa unahan, iyang nakita si Thelma nga nag-ihap sa halin niadtong adlawa ug pagtangka gyud sa may panawan nga nahimutangan ni Takyo, mitimbaya si Thelma.
"Oy, Takyo .... bagdoki ko bi....!" Matud pa ni Thelma dali misulod sa pantawan.
"Wa ko'y hilig 'ana, 'Day Thel....!" Tubag ni Takyo ngadto kang Thelma.
"Sulaye lang gud, kaigo diay...!" Pamugos ni Thelma dayong tupad kang Takyo.
Lagi kay pugsanon man si Thelma, gidawat niya ang pamugos. Namili siya sa gitunol ni Thelma. Dugay kaayo siyang nanghinol ug aron madali may gikuot si Thelma nga papel gikan sa iyang pitaka.
"Niay akong mentin, kini ang pakyawa....!" Gisuling ni Takyo ang mentin ni Thelma ug gisugdan ang paghiling. Gipakyaw ni Takyo ang mentin subay sa hangyo ni Thelma. Human sa pakyaw, mitindog si Thelma, apan una makasibat, mikidhat kaniya si Takyo. Mora'g nalanay sab ang kasingkarol ni Thelma sa kidhat ni Takyo.
Anak pinaangkan si Takyo, siya nalang ang nahibilin sa gamay nilang balay sukad mamatay ang iyang nanay Sepa duha na katuig ang milabay. Pamanday 'tawon ang iyang pangita. Maayong panday si Takyo ug daghan ang mangita niya nga motukod o magpaayo sa balay.
Hapit na lakdi sa udto ang pagkaulitawo ni Takyo. Kugihan siya. Way uyab. Dugay na siyang nagbahad kang Thelma apan lagi kay kulhanon, kutob lang siya sa kidhat matag sugat nila. Way eeeeeek, unsaon na lang?
Sayo sa buntag, diriyut masukamod si Thelma sa pantawan sa balay ni Takyo. Mahinangpon siyang nanuktok sa pultahan. Si Takyo nga nahagok pa sa banig, napugwat sa nagpungasi nga tuktok.
"Takyo....., Takyoooo! Bangon na diha oy....!" Singgaak ni Thelma. Mitimbakuwas si Takyo ug gibuksan ang pultahan.
"Ngano, 'Day Thel? Pangutana ni Takyo uban ang panghuy-ab.
"Sakto ang imo sa akong mentin. Igo gyud, way sipyat....!" Pahiyumon nga namulong si Thelma. Nakuratan si Takyo. Nakasabot siya sa gisulti ni Thelma. Mibalik siya sa iyang gihigdaan ug gikuha ilawom sa banig ang daghang linukot nga tiket. Mao gyud ang numero: 243: Nangurog siya ug hapit kuyapi sa kalipay. Kapin sa 30-mil pesos ang iyang daug. Unya, miduol siya kang Thelma ug wa lang tuyoa, gigakus ni Takyo si Thelma hugot kaayo. Ang nakalitan nga Thelma misukna kang Takyo.
"Unsaon mo karon ang imong daug....!" Sukna ni Thelma ngadto kang Takyo nga wa gyud moluag sa iyang gakus.
"Aw, kon mosugot ka, pakasal ta dayon....!" Ug miluag ang gakus ni Takyo kang Thelma.
"Na hala, ayaw dugaya kay mao sa'y akong ampay...!" Tubag ni Thelma dungan ang kusnit sa bugan ni Takyo.
Ang tinuod sad, dugay nang na-inlab si Thelma sa kabuotan ni Takyo ug nagpaabot lang kanus-a mohirit sa iyang gibati ang kugihan nga ulitawo. (Kataposan)
Pahanday nga naglingkod sa bangko si Takyo diha sa pantawan sa gamay niyang panimalay. Hapon kadto ug nagpahayahay siya kay hapo lagi gikan sa trabaho nga pamanday. Sa unahan, iyang nakita si Thelma nga nag-ihap sa halin niadtong adlawa ug pagtangka gyud sa may panawan nga nahimutangan ni Takyo, mitimbaya si Thelma.
"Oy, Takyo .... bagdoki ko bi....!" Matud pa ni Thelma dali misulod sa pantawan.
"Wa ko'y hilig 'ana, 'Day Thel....!" Tubag ni Takyo ngadto kang Thelma.
"Sulaye lang gud, kaigo diay...!" Pamugos ni Thelma dayong tupad kang Takyo.
Lagi kay pugsanon man si Thelma, gidawat niya ang pamugos. Namili siya sa gitunol ni Thelma. Dugay kaayo siyang nanghinol ug aron madali may gikuot si Thelma nga papel gikan sa iyang pitaka.
"Niay akong mentin, kini ang pakyawa....!" Gisuling ni Takyo ang mentin ni Thelma ug gisugdan ang paghiling. Gipakyaw ni Takyo ang mentin subay sa hangyo ni Thelma. Human sa pakyaw, mitindog si Thelma, apan una makasibat, mikidhat kaniya si Takyo. Mora'g nalanay sab ang kasingkarol ni Thelma sa kidhat ni Takyo.
Anak pinaangkan si Takyo, siya nalang ang nahibilin sa gamay nilang balay sukad mamatay ang iyang nanay Sepa duha na katuig ang milabay. Pamanday 'tawon ang iyang pangita. Maayong panday si Takyo ug daghan ang mangita niya nga motukod o magpaayo sa balay.
Hapit na lakdi sa udto ang pagkaulitawo ni Takyo. Kugihan siya. Way uyab. Dugay na siyang nagbahad kang Thelma apan lagi kay kulhanon, kutob lang siya sa kidhat matag sugat nila. Way eeeeeek, unsaon na lang?
Sayo sa buntag, diriyut masukamod si Thelma sa pantawan sa balay ni Takyo. Mahinangpon siyang nanuktok sa pultahan. Si Takyo nga nahagok pa sa banig, napugwat sa nagpungasi nga tuktok.
"Takyo....., Takyoooo! Bangon na diha oy....!" Singgaak ni Thelma. Mitimbakuwas si Takyo ug gibuksan ang pultahan.
"Ngano, 'Day Thel? Pangutana ni Takyo uban ang panghuy-ab.
"Sakto ang imo sa akong mentin. Igo gyud, way sipyat....!" Pahiyumon nga namulong si Thelma. Nakuratan si Takyo. Nakasabot siya sa gisulti ni Thelma. Mibalik siya sa iyang gihigdaan ug gikuha ilawom sa banig ang daghang linukot nga tiket. Mao gyud ang numero: 243: Nangurog siya ug hapit kuyapi sa kalipay. Kapin sa 30-mil pesos ang iyang daug. Unya, miduol siya kang Thelma ug wa lang tuyoa, gigakus ni Takyo si Thelma hugot kaayo. Ang nakalitan nga Thelma misukna kang Takyo.
"Unsaon mo karon ang imong daug....!" Sukna ni Thelma ngadto kang Takyo nga wa gyud moluag sa iyang gakus.
"Aw, kon mosugot ka, pakasal ta dayon....!" Ug miluag ang gakus ni Takyo kang Thelma.
"Na hala, ayaw dugaya kay mao sa'y akong ampay...!" Tubag ni Thelma dungan ang kusnit sa bugan ni Takyo.
Ang tinuod sad, dugay nang na-inlab si Thelma sa kabuotan ni Takyo ug nagpaabot lang kanus-a mohirit sa iyang gibati ang kugihan nga ulitawo. (Kataposan)
Sunday, December 27, 2009
Thursday, December 10, 2009
Wednesday, December 2, 2009
The Person I Hated Most
There's a phrase that says "the more you hate the person the more you think of him or her. And the more you think of him or her the more he or she ruins your day.. It's true!
First day of December, 2009, I used to think things that can make my whole month more happier and interesting. And perhaps a preparation also for a brighter new year. I used to get along with things that could make my life more meaningful and be different from the past few years. But as I find and look for these things to happen, I didn't imagine that there are some people wants to turn you and pull you down.
As I write this blog, I want to make things clear, detailed by detailed as far as I could. But I do believe that i was not born to be a writer. So my apology to all the readers, i'm sorry if I can't make you fully understand my writings. It's just that as far as my writing is concern and as far as I could clear these things up in your mind, I will do the best as I can. But I am open to all your comments.
As my title goes..."the person I hated most"... there's this person that I consider as a "curse" in my life. "Curse". I don't know if this is the exact term to be used but everytime I met and think of this person, (she's a woman in particular) my whole day will be getting worst and I feel of having a bad luck all day.
I don't want to describe her personality here in a very exaggerated way, just as I described her as the most exaggerated one I've ever known in my whole life. I find her as a perfectionist, but she can't be as one. Because she can't even make her family complete. She's a separated woman leaving her five kids to her husband. She might be an ideal mother to her children, but if I will be asked, she failed! Don't ask me why. Coz I don't want to explain.
But if you'll ask me why she's the person I hated most, it's not only because I don't like her. There is something in her that perhaps her husband noticed and knew about it and could be the reason why they separated each other.
First day of December, 2009, I used to think things that can make my whole month more happier and interesting. And perhaps a preparation also for a brighter new year. I used to get along with things that could make my life more meaningful and be different from the past few years. But as I find and look for these things to happen, I didn't imagine that there are some people wants to turn you and pull you down.
As I write this blog, I want to make things clear, detailed by detailed as far as I could. But I do believe that i was not born to be a writer. So my apology to all the readers, i'm sorry if I can't make you fully understand my writings. It's just that as far as my writing is concern and as far as I could clear these things up in your mind, I will do the best as I can. But I am open to all your comments.
As my title goes..."the person I hated most"... there's this person that I consider as a "curse" in my life. "Curse". I don't know if this is the exact term to be used but everytime I met and think of this person, (she's a woman in particular) my whole day will be getting worst and I feel of having a bad luck all day.
I don't want to describe her personality here in a very exaggerated way, just as I described her as the most exaggerated one I've ever known in my whole life. I find her as a perfectionist, but she can't be as one. Because she can't even make her family complete. She's a separated woman leaving her five kids to her husband. She might be an ideal mother to her children, but if I will be asked, she failed! Don't ask me why. Coz I don't want to explain.
But if you'll ask me why she's the person I hated most, it's not only because I don't like her. There is something in her that perhaps her husband noticed and knew about it and could be the reason why they separated each other.
Monday, November 2, 2009
Closed Doors vs. Opened Doors
We need to learn to thank the Lord for closed doors
just as much as we do for open doors. The reason
God closes doors is because He has not prepared
anything over there for us.
If He didn't close the wrong door we would
never find our way to the right door. Even
when we don't realize it, God directs our
paths through the closing and opening of
doors. When one door closes, it forces us to
change our course. Another door closes; it
forces us to change our course yet again.
Then finally, we find the open door and walk
right into our blessing. But instead of
praising God for the closed door (which kept
us out of trouble), we get upset because we
'judge by the appearances. '
And in our own arrogance, or ignorance, we
insist that we know what is right.
We have a very present help in the time of
need who is always standing guard. Because
He walks ahead of us, He can see trouble
down the road and HE sets up road blocks and
detours accordingly.
But through our lack of wisdom we try to
tear down the roadblocks or push aside the
detour signs. Then the minute we get into
trouble, we start crying, 'Lord how could
this happen to me?'
We have got to realize that the closed door
was a blessing. Didn't He say that 'No good
thing will He withhold from them that love
Him?'
If you get terminated from your job - don't
be down, instead thank God for the new
opportunities that will manifest themselves
- it might be a better job, or an
opportunity to go to school.
If that man or woman won't return your call
- it might not be them, it might be the Lord
setting up a roadblock (just let it go).
One time a person had a bank he had been
doing business with for many years tell him
'NO' for a $10,000 loan. The Lord led him to
call another bank. That bank approved a
$40,000 loan for him at a lower interest
rate than his own bank had advertised.
I'm so grateful, for the many times God has
closed doors to me, just to open them in the
most unexpected places. 'The steps of a good
man are ordered by the Lord, and He delights
in his way.' (Psalms 37:23)
The Mountain top is glorious, but it is in
the Valley that I will grow!
Always Remember God gives you...
Enough Happiness to keep you Sweet
Enough Trials to keep you Strong
Enough Sorrows to keep you Human
Enough Hope to keep you Happy
Enough Failure to keep you Humble
Enough Success to keep you Eager
Enough Friends to give you Comfort
Enough Wealth to meet your Needs
Enough Enthusiasm to make you look forward
Enough Faith to banish depression, and
Enough Determination to make each day a
better day than the last..
Life must be lived forward but can only be
understood backwards. Commit to the Lord in
whatever you do and your plans will succeed.
(Proverbs 16:3)
If you love God share this and He will
continue to open and close doors for you.
'Rowing harder doesn't help if the boat is headed
in the wrong direction'
just as much as we do for open doors. The reason
God closes doors is because He has not prepared
anything over there for us.
If He didn't close the wrong door we would
never find our way to the right door. Even
when we don't realize it, God directs our
paths through the closing and opening of
doors. When one door closes, it forces us to
change our course. Another door closes; it
forces us to change our course yet again.
Then finally, we find the open door and walk
right into our blessing. But instead of
praising God for the closed door (which kept
us out of trouble), we get upset because we
'judge by the appearances. '
And in our own arrogance, or ignorance, we
insist that we know what is right.
We have a very present help in the time of
need who is always standing guard. Because
He walks ahead of us, He can see trouble
down the road and HE sets up road blocks and
detours accordingly.
But through our lack of wisdom we try to
tear down the roadblocks or push aside the
detour signs. Then the minute we get into
trouble, we start crying, 'Lord how could
this happen to me?'
We have got to realize that the closed door
was a blessing. Didn't He say that 'No good
thing will He withhold from them that love
Him?'
If you get terminated from your job - don't
be down, instead thank God for the new
opportunities that will manifest themselves
- it might be a better job, or an
opportunity to go to school.
If that man or woman won't return your call
- it might not be them, it might be the Lord
setting up a roadblock (just let it go).
One time a person had a bank he had been
doing business with for many years tell him
'NO' for a $10,000 loan. The Lord led him to
call another bank. That bank approved a
$40,000 loan for him at a lower interest
rate than his own bank had advertised.
I'm so grateful, for the many times God has
closed doors to me, just to open them in the
most unexpected places. 'The steps of a good
man are ordered by the Lord, and He delights
in his way.' (Psalms 37:23)
The Mountain top is glorious, but it is in
the Valley that I will grow!
Always Remember God gives you...
Enough Happiness to keep you Sweet
Enough Trials to keep you Strong
Enough Sorrows to keep you Human
Enough Hope to keep you Happy
Enough Failure to keep you Humble
Enough Success to keep you Eager
Enough Friends to give you Comfort
Enough Wealth to meet your Needs
Enough Enthusiasm to make you look forward
Enough Faith to banish depression, and
Enough Determination to make each day a
better day than the last..
Life must be lived forward but can only be
understood backwards. Commit to the Lord in
whatever you do and your plans will succeed.
(Proverbs 16:3)
If you love God share this and He will
continue to open and close doors for you.
'Rowing harder doesn't help if the boat is headed
in the wrong direction'
Sunday, October 11, 2009
My First Check Received
I just wanna share this very small success of mine. Though it's a nonsense but it's a warming and heartfelt gratitude of myself that being a lonesome guy, i have something in my life that i can call as fulfillment.
Tuesday, September 1, 2009
Kawatan og Kaymito
Carmelo D. Lariosa
Panadtaran, San Fernando, Cebu
Hala ka, nangawat kag kaymito. Isumbong tika ni Tiyo Imoy!” Gisinggitan ni Yokyok si Bidot nga didto na sa itaas sa kaymito, nagkaon nag lima ka buok nga hinog nga bunga.
“Sige, sumbong sa imong Tiyo kay tiraduron tika! Ibog lang ka kay wa ka kakaon hinog kaymito. Weee, suko man diay!” tubag ni Bidot nga nagdali og kanaog gikan sa taas nga sanga sa kaymito.
Kay nakita man ni Yokyok nga nagdali og kanaog si Bidot, misutoy dayon siyag dagan pauli sa ila.
“O, Yokyok, nganong kusog man kayo kang ngadagan, Ha? Gikutasan ka man god.” Gibadlong siya sa iyang Tatay Oking kay misagitsit man siya pagsaka sa itaas sa ilang balay.
“Si Bidot, Tay, iya kong gigukod,” ni Yokyok.
“O, nganong iya man kang gigukod?”
“Suko siya nako, nga ako siyang giingnan nga ako siyang isumbong ni Tiyo Imoy kay nangawat siyag hinog nga kaymito,” ni Yokyok.
“Da, pasagdi na si Bidot kay bugoy man nang bataa. Di ko gusto nga magkaaway mo kay molaban ra ba dayon nang iyang amahan ug inahan. Magpadungog-dungog dayon didto sa tindahan. Pasagdi nga si Imo yang makasakop niya!” May pagkabugnaw ang tingog ni Tatay Oking.
Misulod sa huna-huna ni Yokyok nga husto ang iyang Tatay Oking.
PAGKAUGMA sa hapon nakita na pod ni Yokyok si Bidot nga naghapa-hapa duol sa punoan sa kaymito nga gipanag-iya ni Tiyo Imoy niya. Iyang gisinggitan. Ug kalit nga miadagan si Bidot paingon sa likod sa balay sa iyang uyoan ug pagbalik niini nagadala na kinig tirador.
“Karon, din a ka kalikay, Yokyoka ka!” gibingat ni Bidot ang iyang tirador tumong kang Yokyok.
“Sige dyud, isumbong tika ni Tatay nako! Maigo gani ko anang bala sa imong tirador, sulngon dyud mo ni Tatay Oking nako!” Kahilakon si Yokyok.
“Hoy! Unsa man na, ha, Bidot?” Milanog ang tingog ni Tiyo Imoy nga mao pay pag abot gikan sa dagat. “Nganong imong gibingatan sa imong tirador si Yokyok, ha? Bugoy ka gyung bataa ka da. Ipadakop tika sa pulis ron!”
Wala motubag si Bidot. Kalit hinuon kining midagan paingon sa tindahan ni Pitoy-Toyang nga paryente nila ni Bidot. Miagpas si Tiyo Imoy, apan wan a si Bidot didto sa tindahan kay milahos kinig dagan paingon sa ila.
“Nganong iya ka mang tiraduron, ha, Yokyok?” nangutana si Tiyo Imoy kang Yokyok.
“Sige man na siyag saka sa imong kaymito, Tiyo, kanang wa mo si Tiya dinhi sa inyong balay. Siya ra goy nakahurot sa pikas sanga nga daghan kaayog bunga,”
“Mao ba?” matod ni Tiyo Imoy. “Sige lang, naibog tingali. Pero, mananghid unta siya kay di man ko modawo. Mohatag man ko. Kanus-a man ko wa nihatag, basta mangayo lang og tarong…”
PAGKASUNOD adlaw nakita na pod ni Yokyok si Bidot nga nagdalag bag nga didto na sa itaas sa kaymito. Hapit na mapuno ang bag sa mga hinog nga kaymito.
“Hoy, Yokyok, migo na ta, ha. Kaon ta ining kaymito ron. Gisugo man kong Tiyo Imoy nimo.” Nagakatawa si Bidot nga namulong.
Panadtaran, San Fernando, Cebu
Hala ka, nangawat kag kaymito. Isumbong tika ni Tiyo Imoy!” Gisinggitan ni Yokyok si Bidot nga didto na sa itaas sa kaymito, nagkaon nag lima ka buok nga hinog nga bunga.
“Sige, sumbong sa imong Tiyo kay tiraduron tika! Ibog lang ka kay wa ka kakaon hinog kaymito. Weee, suko man diay!” tubag ni Bidot nga nagdali og kanaog gikan sa taas nga sanga sa kaymito.
Kay nakita man ni Yokyok nga nagdali og kanaog si Bidot, misutoy dayon siyag dagan pauli sa ila.
“O, Yokyok, nganong kusog man kayo kang ngadagan, Ha? Gikutasan ka man god.” Gibadlong siya sa iyang Tatay Oking kay misagitsit man siya pagsaka sa itaas sa ilang balay.
“Si Bidot, Tay, iya kong gigukod,” ni Yokyok.
“O, nganong iya man kang gigukod?”
“Suko siya nako, nga ako siyang giingnan nga ako siyang isumbong ni Tiyo Imoy kay nangawat siyag hinog nga kaymito,” ni Yokyok.
“Da, pasagdi na si Bidot kay bugoy man nang bataa. Di ko gusto nga magkaaway mo kay molaban ra ba dayon nang iyang amahan ug inahan. Magpadungog-dungog dayon didto sa tindahan. Pasagdi nga si Imo yang makasakop niya!” May pagkabugnaw ang tingog ni Tatay Oking.
Misulod sa huna-huna ni Yokyok nga husto ang iyang Tatay Oking.
PAGKAUGMA sa hapon nakita na pod ni Yokyok si Bidot nga naghapa-hapa duol sa punoan sa kaymito nga gipanag-iya ni Tiyo Imoy niya. Iyang gisinggitan. Ug kalit nga miadagan si Bidot paingon sa likod sa balay sa iyang uyoan ug pagbalik niini nagadala na kinig tirador.
“Karon, din a ka kalikay, Yokyoka ka!” gibingat ni Bidot ang iyang tirador tumong kang Yokyok.
“Sige dyud, isumbong tika ni Tatay nako! Maigo gani ko anang bala sa imong tirador, sulngon dyud mo ni Tatay Oking nako!” Kahilakon si Yokyok.
“Hoy! Unsa man na, ha, Bidot?” Milanog ang tingog ni Tiyo Imoy nga mao pay pag abot gikan sa dagat. “Nganong imong gibingatan sa imong tirador si Yokyok, ha? Bugoy ka gyung bataa ka da. Ipadakop tika sa pulis ron!”
Wala motubag si Bidot. Kalit hinuon kining midagan paingon sa tindahan ni Pitoy-Toyang nga paryente nila ni Bidot. Miagpas si Tiyo Imoy, apan wan a si Bidot didto sa tindahan kay milahos kinig dagan paingon sa ila.
“Nganong iya ka mang tiraduron, ha, Yokyok?” nangutana si Tiyo Imoy kang Yokyok.
“Sige man na siyag saka sa imong kaymito, Tiyo, kanang wa mo si Tiya dinhi sa inyong balay. Siya ra goy nakahurot sa pikas sanga nga daghan kaayog bunga,”
“Mao ba?” matod ni Tiyo Imoy. “Sige lang, naibog tingali. Pero, mananghid unta siya kay di man ko modawo. Mohatag man ko. Kanus-a man ko wa nihatag, basta mangayo lang og tarong…”
PAGKASUNOD adlaw nakita na pod ni Yokyok si Bidot nga nagdalag bag nga didto na sa itaas sa kaymito. Hapit na mapuno ang bag sa mga hinog nga kaymito.
“Hoy, Yokyok, migo na ta, ha. Kaon ta ining kaymito ron. Gisugo man kong Tiyo Imoy nimo.” Nagakatawa si Bidot nga namulong.
Ang Batang Mangilog Og Duwaan
Alcea Maningo
Cangyan, Carmen, Cebu
Sabado. Alas nuwebe sa buntag. Manaog na unta sa ilang balay si Douglas aron mag-hike. Apan mibagting ang telepono sa ilang sala. Giduol niya ug gipunit ang telepono ibabaw sa lamesa.
“Hello,” timbaya ni Douglas.
“Gaw, si Jimmy ni. Ari dayon sa klinika kay duna koy ipakita ni Marlon.dad-a siya ug pasangil lang og pa-check-up sa blood pressure nako. Ug ipapangutana niya kon nganong naingon karing akong tulo ka pasyente. Segurado kong mosalir gyud ni, Gaw. Mabut-an na gyud na si Marlon!” matod ni Jimmy, ig-agaw ni Douglas.
Problemado si Douglas sa iyang bugtong anak nga si Marlon nga nagtungha na sa kindergarten. Mangilog og duwaan sa mga bata. Unya mangaway kon bawion ang duwaan. Ang mga ginikanan na lang sa mga bata ang modulo kang Douglas o sa iyang asawa nga si Mary aron hangyuon nga ipauli ang duwaan sa ilang mga anak. Si Douglas ug si Mary maoy makapangayog pasaylo.
Nangunsolta ning problemaha si Douglas kang Jimmy. Niingon si Jimmy nga mag-research siya bahin niini. Paglabay sa usa ka bulan gisultihan siya ni Jimmy, “Psychological problem lang na sa bata.”
Kadaghan na makasab-I ni Douglas si Marlon tungod sa iyang bisyo nga mangilog og duwaan. Di man ingon nga wa siyay duwaan. Daghan na. nagkalainlain lang. apan ganahan lang gyud siyag dili iya, o malipay nga magtan-aw nga maghilak ang bata nga iyang giilugan sa duwaan. Usahay di malikayan ni Douglas o ni Mary ang pagkastigo kang Marlon. Latiguhon nilag bakos. Paludhon atubangan sa altar sa ilang sala dili patan-awon sa TV. Sirhan sa iyanglawak. Dili paduwaon sa gawas. Daghang mga paagi aron mapanton si Marlon. Apan mokalma lang og balig usa ka semana ug mangilog na sab og duwaan sa iyang mga klasmet.
May higayon gyud nga hadlukon nila ang bata, nga ma-impiyerno tungod kay sala ang pagpangilog og duwaan. Apan mobalik gihapon sa iyang binuang.
Nag-ilis si Douglas og desente nga sapot. Giadto niya ang lawak ni Marlon. Nagdrowing sa iyang coloring book.
“Pag-ilis, Marlon. Adto ta’s klinika ni Tiyo Jimmy nimo. Magpa-check-up ko’s blood pressure. Ug dunay ipakita si Tiyo mo kanimo,” sugo ni Douglas.
Mipahiyom ang bata kay ganahan sab kinig lakaw-lakaw.
“Mer, adto ko sa klinika ni Jimmy. Ikuyog ko si Marlon,” pananghid ni Douglas kang Mary nga nagpindot sa remote contol sa TV.
DIDTO sa klinika ni Jimmy.
“Normal ra imong BP, Gaw,” ni Jimmy nga mibadbad sa himan para pagkuhag BP gikan sa tuong bukton ni Douglas.
Nagkinidhatay sila si Douglas ug Jimmy nga nagtan-aw kang Marlon. Nagsige kinig tutok sa tulo ka mga pasyente sulod sa klinika nga naghulat nga tawgon sa doctor. Mga lalake sila nga di mominos sa singkwenta ang edad. Naglaray silang tulo nga naglingkod sa lingkuranang plastic sampig sa bungbong. Ang kinadaplinan saw ala, dunay dakong unod nga morag bola sa basketbol nagbitay sa iyang tuong siko. Ang diha sa tunga, dunay bukol sa agtang nga mora kadak-ag bola sa golf. Ang kinadaplinan sa tuo, may burot sa walang bukton nga morag porma og srlpon.
“Nganong naa may morag bola sa imong siko, Noy?” sukit ni Marlon.
“Nangilog man gud kog bola sa basketbol sa gamay pa ko,” sa pasyente , sa pasyente.
Naigking si Marlon. Miduol ang bata sa ikaduhang pasyente ug nangutana, “Nganong may bukol man sa imong agtang, Noy?”
“Nangilog man gud kog kasing sa gamay pa ko,” tubag sa pasyente.
Nakapanglad-ok sa iyang laway si Marlon. Gikablit niya ang ikatulong pasyente. “Nganong may burot man sa imong bukton, Noy?”
“Nangilog man gud kog selpon,” sa pasyente nga mikulismaot ang nawong.
Kalit nangluspad si Marlon. Ug midagan gawas sa klinika nga nagsiyagit, “Aaaaahhhhh!!!
Gigukod ni Douglas ang bata.
Dihang nahiuli na sila sa balay. Miluhod si Marlon atubangan sa altar sa ilang sala.
“Lord, pasayloa ko sa akong mga sala. Di na ko mousab pagpangilog og duwaan. Ayaw lang patuboa ang duwaan sa akong lawad, ha, Lord!” nagtibi si Marlon nga nangadye nga nagtutok sa imahen sa Sacred Heart of Jesus.
Cangyan, Carmen, Cebu
Sabado. Alas nuwebe sa buntag. Manaog na unta sa ilang balay si Douglas aron mag-hike. Apan mibagting ang telepono sa ilang sala. Giduol niya ug gipunit ang telepono ibabaw sa lamesa.
“Hello,” timbaya ni Douglas.
“Gaw, si Jimmy ni. Ari dayon sa klinika kay duna koy ipakita ni Marlon.dad-a siya ug pasangil lang og pa-check-up sa blood pressure nako. Ug ipapangutana niya kon nganong naingon karing akong tulo ka pasyente. Segurado kong mosalir gyud ni, Gaw. Mabut-an na gyud na si Marlon!” matod ni Jimmy, ig-agaw ni Douglas.
Problemado si Douglas sa iyang bugtong anak nga si Marlon nga nagtungha na sa kindergarten. Mangilog og duwaan sa mga bata. Unya mangaway kon bawion ang duwaan. Ang mga ginikanan na lang sa mga bata ang modulo kang Douglas o sa iyang asawa nga si Mary aron hangyuon nga ipauli ang duwaan sa ilang mga anak. Si Douglas ug si Mary maoy makapangayog pasaylo.
Nangunsolta ning problemaha si Douglas kang Jimmy. Niingon si Jimmy nga mag-research siya bahin niini. Paglabay sa usa ka bulan gisultihan siya ni Jimmy, “Psychological problem lang na sa bata.”
Kadaghan na makasab-I ni Douglas si Marlon tungod sa iyang bisyo nga mangilog og duwaan. Di man ingon nga wa siyay duwaan. Daghan na. nagkalainlain lang. apan ganahan lang gyud siyag dili iya, o malipay nga magtan-aw nga maghilak ang bata nga iyang giilugan sa duwaan. Usahay di malikayan ni Douglas o ni Mary ang pagkastigo kang Marlon. Latiguhon nilag bakos. Paludhon atubangan sa altar sa ilang sala dili patan-awon sa TV. Sirhan sa iyanglawak. Dili paduwaon sa gawas. Daghang mga paagi aron mapanton si Marlon. Apan mokalma lang og balig usa ka semana ug mangilog na sab og duwaan sa iyang mga klasmet.
May higayon gyud nga hadlukon nila ang bata, nga ma-impiyerno tungod kay sala ang pagpangilog og duwaan. Apan mobalik gihapon sa iyang binuang.
Nag-ilis si Douglas og desente nga sapot. Giadto niya ang lawak ni Marlon. Nagdrowing sa iyang coloring book.
“Pag-ilis, Marlon. Adto ta’s klinika ni Tiyo Jimmy nimo. Magpa-check-up ko’s blood pressure. Ug dunay ipakita si Tiyo mo kanimo,” sugo ni Douglas.
Mipahiyom ang bata kay ganahan sab kinig lakaw-lakaw.
“Mer, adto ko sa klinika ni Jimmy. Ikuyog ko si Marlon,” pananghid ni Douglas kang Mary nga nagpindot sa remote contol sa TV.
DIDTO sa klinika ni Jimmy.
“Normal ra imong BP, Gaw,” ni Jimmy nga mibadbad sa himan para pagkuhag BP gikan sa tuong bukton ni Douglas.
Nagkinidhatay sila si Douglas ug Jimmy nga nagtan-aw kang Marlon. Nagsige kinig tutok sa tulo ka mga pasyente sulod sa klinika nga naghulat nga tawgon sa doctor. Mga lalake sila nga di mominos sa singkwenta ang edad. Naglaray silang tulo nga naglingkod sa lingkuranang plastic sampig sa bungbong. Ang kinadaplinan saw ala, dunay dakong unod nga morag bola sa basketbol nagbitay sa iyang tuong siko. Ang diha sa tunga, dunay bukol sa agtang nga mora kadak-ag bola sa golf. Ang kinadaplinan sa tuo, may burot sa walang bukton nga morag porma og srlpon.
“Nganong naa may morag bola sa imong siko, Noy?” sukit ni Marlon.
“Nangilog man gud kog bola sa basketbol sa gamay pa ko,” sa pasyente , sa pasyente.
Naigking si Marlon. Miduol ang bata sa ikaduhang pasyente ug nangutana, “Nganong may bukol man sa imong agtang, Noy?”
“Nangilog man gud kog kasing sa gamay pa ko,” tubag sa pasyente.
Nakapanglad-ok sa iyang laway si Marlon. Gikablit niya ang ikatulong pasyente. “Nganong may burot man sa imong bukton, Noy?”
“Nangilog man gud kog selpon,” sa pasyente nga mikulismaot ang nawong.
Kalit nangluspad si Marlon. Ug midagan gawas sa klinika nga nagsiyagit, “Aaaaahhhhh!!!
Gigukod ni Douglas ang bata.
Dihang nahiuli na sila sa balay. Miluhod si Marlon atubangan sa altar sa ilang sala.
“Lord, pasayloa ko sa akong mga sala. Di na ko mousab pagpangilog og duwaan. Ayaw lang patuboa ang duwaan sa akong lawad, ha, Lord!” nagtibi si Marlon nga nangadye nga nagtutok sa imahen sa Sacred Heart of Jesus.
Ang Duwendeng Itom
Alcea Maningo
Cangyan, Carmen, Cebu
Alas siyete sa gabii. Misulod si Mr. Anselmo Luage sagate sa Amiraw Central School. Siya ang kasamtangang principal. Saysinta-idos na iyang edad. Siya sab ang tesorero sa PTAug sa Senior Citizens Association sa lungsod. Mahitungod sa kuwarta ang kanunay niyang gikalingawan. Kay duna man siyay makwkaw nga salapi kanunay siyang manugal sa casino.
Klik! Milunop ang kahayag sa tibuok lawak pag-swits niya sa suga. Duna siyay nadunggan nga mga kasikas nga morag dunay nagdinaganay nga mga gagamayng tiil. Nadungog niya ang tingog sa usa ka gamayng tawo, “Mr. Luage, tabanga ko!’ Ang tingog naggikan sa ilawom sa hunos sa iyang lamesa. Nanlimbawot iyang balhibo. Dugay na siyang nakadungog nga taw-an ang eskuylahan.
Gibira niya ang ikaduhang hunos sa lamesa. Naniga ang iyang mga mata sa iyang nakita. Usa ka gamayng tawo. Usa ka dangaw lang ug itom. Hingtan ang kamot ug tiil sa talagsaong hilo nga alang-alang tangsi, alang-alang alambre.
“Palihug badbari ko Mr. Luage. Isaad nako nga magbalos ra ko sa imong kayo kon imo kong tabangan. Si Ding ko,” pangaliyupo sa duwende.
Mikuot si Mr. Luage sa iyang bulsa. May gunting siyang hipos-hipos uban sa yawe sa iyang kotse. Gigunting niya ang gapos sa duwende.
“Salamat, Mr. Luage. May adlaw rang makabawos ko sa imong kayo. Kon magkinahanglan ka nako, adtoa lang ko sa bundong yuta luyo sa eskuylahan. Kanang yuta nga morag balay sa anay,” matod sa duwende.
Pagkataud-taod migawas siya sa opisina. Midiretso siya sa casino.
Tungang gabii na siya nahiuli sa ilang balay nga duol ra sa eskuylahan. Dihang matulog na unta siya, di siya makatulog. Daghang kasikas ug samok sa iyang lawak. May mga gagmayng tunob ug tingog. Gipasiga niya ang suga. Nakita niya ang lima ka gagmayng tawo sa sawog, sama kadak-a ni Ding. Apan pula ang bulok sa ilang lawas ug pamanit.
“Unsay inyong tuyo?” sukana mi Mr. Luage nga naniga ang mga mata.
“Naglagot mi nimo kay nanghilabot ka sa among imbestigasyon! Kriminal to si Ding. Unya imong gibuhian!’ Matod sa kinadak-an nila ug maoy ilang pangulo.
“Wa man mo mosulti dayon,” rason ni Mr. Luage.
“Maldito kayo to si Ding. Rapist. Kidnapper!” gikan sa kinagamyan nila.
“Wa man ko kahibawo. Pasayloa lang ko ninyo,” ni Mr. Luage.
“A, ikaw among kastiguhon. Kay gibuhian nimo ang among piniriso, ikaw ang makadawat sa kastigo alng kaniya!” matod sa lider.
“Yati ra nuon! Hadlukon man ta ninyong mga gagmayng tawo! Bi, sulayi kog kastigo!” nangisog si Mr. Luage nga mikuha og baseball bat ilawom sa katre. “Bi, asdang mo. Tan-awon natog di ba mo ma-home run tanan!”
Miatras ang mga duwende. Nangahanaw. Mihigda si Mr. Luage. Nagbukot sa habol. Hapit na siya mahinanok dihang may naglayat-layat saiyang tiyan ug dughan ug libot sa iyang katre, mga gagmayng tawo. Wa siyay maayong katulog tibuok gabii.
Pagkabuntag miadto dayon siya sa ilang Noy Paran, albularyo sa lungsod. Nagpakitambag kon unsay buhaton aron din a siya sa mga pulang duwende.
“Paglubong og gagmayng garapa, sama kadak-a sa sudlanan sa white flower, nga gisudlan og gatas sa irong itom sa kada eskina sa imong balay. Ug magbitay ka sa imong pultahan mayor og duha ka balhibo sa manok ugis. Usa sa himungaan ug usa sa sunoy. Iuban og bitay sa wind chimes aron mora lag adorno,” matod ni Noy Paran
Kay nag-inusara na man siya sa ilang balay, gituman ni Mr. Luage ang gimando kaniya sa albularyo. Tuod man, wan a siya hasula sa mga duwendeng pula.
Dangtag tuig dako na siyag pilde sa casino. Nakapar niya ang koleksiyon sa PTA ug Senior Citizen. Gi-awdit ang mga koleksiyon. Nakuwangan siyag duol sa usa ka milyon ka pesos. Kon di mahulipan ang kuwang sulod sa usa ka bulan, pasakaan siyag kasong estafa.
Kahikugon siya sa dakong kaulaw kon mabisto ngadto sa iyang mga anak ug mga silingan ang iyang dispalko. Unya nahinumdom siya sa duwendeng itom.
Pagka kaadlawon sunod adlaw, giadto niya ang nagbundo nga yuta. Nakigsulti siya sa duwende. Kalit mibutho si Ding. Nagdala og usa ka ‘coin’ nga morag singko pesos. Gidawat ni Mr. Luage ang ‘coin’ nga gitunol ni Ding.
“Unsaon ko man ni? Minilyon akong utang!” ni Mr. Luage nga naminghoy.
“Dad-a na sa casino. Mao ni isulod sa mga slot machine. Kada sulod nimo ini manglugwa ang tanang mga kuwarta sa slot machine inig lubag nimo sa ‘handle.’ Ayaw kini ipakita bisag kinsa. Makabayad ka ra sa imong utang. Inigkahuman, mahanaw ra ni,” matod sa duwende.
Nahitabo ang gipanulti ni Ding. Nabayran niya ang iyang dispalko. Misaad siya sa kaugalingon nga di na manugal pag-usab.
Ang Babaye Nga Miduwag Tong-its
Bernard Pañares
Labangon, Cebu City
Mibakasyon ako sa akong mga paryente didto sa usa ka lungsod sa habagatang Sugbo. Malipayon kayo silang miabi-abi nako kay karon pa ako mahibalik dinhi sukad nakatrabaho didto sa Kuwait. Si Cesar, akong ig-agaw gihatagan nako og rubber shoes kay hilig siya sa basketbol. Ang iyang mga igsuong mga dalaga malipayon kaayong midawat sa perfume ug chocolate nga akong gitunol kanila. Si Nanay Lucing, ilang inahan ug akong iyaan, akong gitunolan og kuwarta nga ang kantidad nakalipay gyud niya.
Usa ka gabii niana giagda ako ni Cesar sa pag-uban kaniya nga mobilar sa namatyan didto sa silingang barangay. Misugot ko dayon bisan wa ko kaila kon kinsa ang namatay. Ang akong tuyo nga may makaila ako didto, labi na gyud kon dalaga nga mahimo niakong panguyaban.
Paghiabot namo sa balay sa namatyan diha pa gani mi sa pultahan mao gyuy pagsugod sa pangadye. Apiki na ang agianan padulong sa haya tungod sa daghang tawo nga nanabat sa pangadye. Busa nanaog mi sa silong diin daghang tawo sab ang nagbilar ug nalingaw sa madyong, tong-itd, chess, dama, ug piyat-piyat. Duna say nanag-inom.
Si Cesar gidapit sa iyang amiga aron molingkod sa madyongan kay kuwang silag magduduwa. Ug ako gidapit usab sa grupo nga nag-tong-its kay kulang sab sila. Milingkod ko sa bakanteng lingkuranan. Sa nagsugod na kami pagduwa may nasigpatan akong babayeng maanyag nga nagbarog likod sa lamesa. Nagpahiyom siya kanako. Unya hinay nga miduol ug mitupad nako.
Nangutana siya kon taga diin ako, kinsay akong kaila dinhi sa lungsod, ug kon mayo ba akong moduwa ning sugal nga tong-its. Gitubag ko ang tanan niyang pangutana sa hagawhaw nga tinubagan. Ang akong kaduwa nahibulong nga nagtan-aw kanako daw wala makakita o makadungog sa babaye nga akong katupad.
Nagpadayon ang among duwa. Gitabangan ako sa babaye pagbahig sa akong baraha. Wala na siya motingog ug ako igo ra sab sa pagsunod sa iyang gusto nga buhaton sa akong baraha. Milabay ang duha ka oras ug midaog akog kapin sa usa ka libo ka pesos.
Taud-taod gikablit ako ni Cesar pagsaka sa balay aron pagtan-aw sa haya kay nahuman na ang pangadye. Ang babaye nga akong tupad kalit lang nahanaw. Ako unta siyang ipaila kang Cesar.
Didto sa itaas sa balay milinya kami ni Cesar sa pipila ka mga tawo nga buot motan-aw sa haya. Dihang dinha na ko magtindog duol sa lungon midungaw ko sa gihaya. Nahasiga ang akong mga mata, ka yang gihaya mao man diay kadtong babaye nga akong gikasulti kaganina ug nagtudlo kanako pagbahig sa baraha aron modaog ko sa tong-its. Nanlimbawot ang akong balhibo.
Agig pahasubo ko kaniya ang tanan kong nadaog sa tong-its gumikan sa iyang panabang gihurot ko pagsulod sa butanganan og limos ibabaw sa iyang lungon. Nag-ampo ko nga magmalinawon unta ang iyang kalag didto sa laing kalibutan.
Sa amo nang pagpamauli gisultihan ko si Cesar bahin sa babaye nga niduwag tong-its. Naglisod siya pagtuo.
Tuaw Ug Wali Sa Nahimatngon Nga Palahubog
Jose Lebumfacil Tomarong
B. Rodriguez St., Cebu City
Si Mundo nabag-o miingon:
Kaniadto kon ako momamam-tuwam
Ako nagkanayon, isa pa nga…
Kalak… kalak… isa pa nga…
hangtod nga usa na ka banga.
Ug ako nahapla, ang akong simod
Sa yuta namudmod tungod sa bahal
Nga gilala u gang kaugmaon nawala
Kay wala nay Bathala.
Ug karon nakita ko ang kahayag
Nga sa kalaksot mibungkag
Kay miduol ako sa Ginoo.
Kon momamam-tuwam kita
Inom kutob sa kutokuto.
Ayaw paabta sa ulo kay kon init
Ang ulo daghan kitag atraso
Sa tawo ug sa Ginoo,
Ug maduol na kita
Sa kalayo sa impiyerno.
Kon magtagay-tagay anha diha
Sa kalinaw, kahusay ug kalipay.
Dili kita maghubog kay ang paghubog
Mosangko sa kaugmaong lubog,
Ug kita sa kalayo itambog.
Kon moinom di aron ang kalag hubgon
Kundili ang lawas ug kalag baskugon
Aron kita sanagan sa bituon
Nga maoy modan-ag nato inig-abot
Sa atong kagabhion.
Bisyo
Bartolome Man. Panilagao
Lacaron, San Fernando, Cebu
Gipakaingon ko ba
Nga ang kalipay
Sa bisyo dumalayon!
Kay tam-is pa man god
Ang dugos sa kinamayan
Kong gitagay taliwala
Sa gihimaya kong kalibutan
Sa kabuhong – sa babaye…
Sa alak… sa sugal ug druga!
Nagtuo ako
Nga mataak ko na
Ang kinapungkayan sa Langit
Ug makighagwa sa nagkundat
Nga bulalakaw sa kagabhion
Ug manghagdaw sa pagpamunit
Sa mga tipaka sa mga bituon!
Gisikdo sa kahimatngon
Ang akong hunahuna…
Nga sa kaulahian sa ako
Unyang pagkasukamod
Way usa nga mosagakay
Kay ulahi na ang tanan!
Pangayoa Kon Unsay Gusto Mo
Melchor U. Yburan
Sto. Niño, Suba, Pasil, Cebu City
Pangayoa lang bisag unsay gusto mo.
Ikalipay mo man kaha bisan
Unsang butang nga ikahatag ko.
Ayaw lag kataha, sulti gayud sa tinuod.
Pangayoa ang unsay akong ikahatag
Lakip na ang bililhon kong kinabuhi.
Kalipay mo man kaha nga ako dawaton mo
Nga maimo na gayud sa hingpit.
Pangayo bisag unsay imong gusto
Sa mga butang nga ania karon kanako.
Dili ko imakuli, dili ko idili
Basta ikalipay mo ihatag ko
Kay malipay akong magsud-ong kanimo
Nga magmalipayon ka bisan unsay
Madawat mo gikan sa pagsalig ko,
Kay ang tinuod nga kahulogan
Sa mensahe sa paghatag ko kanimo
Mao man ang hingpit nga pagbug-os
Sa pagsalig ug panumpa nga tiunay.
Pangayo lang bisan unsayimong gusto.
Pangayoa kanako ang makalipay kanimo
Apan ayaw baya gayud tinguhaa,
Ayaw intawon ako paghangyoa
Nga sa dayon, ikaw hikalimtan ko.
Sto. Niño, Suba, Pasil, Cebu City
Pangayoa lang bisag unsay gusto mo.
Ikalipay mo man kaha bisan
Unsang butang nga ikahatag ko.
Ayaw lag kataha, sulti gayud sa tinuod.
Pangayoa ang unsay akong ikahatag
Lakip na ang bililhon kong kinabuhi.
Kalipay mo man kaha nga ako dawaton mo
Nga maimo na gayud sa hingpit.
Pangayo bisag unsay imong gusto
Sa mga butang nga ania karon kanako.
Dili ko imakuli, dili ko idili
Basta ikalipay mo ihatag ko
Kay malipay akong magsud-ong kanimo
Nga magmalipayon ka bisan unsay
Madawat mo gikan sa pagsalig ko,
Kay ang tinuod nga kahulogan
Sa mensahe sa paghatag ko kanimo
Mao man ang hingpit nga pagbug-os
Sa pagsalig ug panumpa nga tiunay.
Pangayo lang bisan unsayimong gusto.
Pangayoa kanako ang makalipay kanimo
Apan ayaw baya gayud tinguhaa,
Ayaw intawon ako paghangyoa
Nga sa dayon, ikaw hikalimtan ko.
Bairan
Ritchie ‘Pete” O. Mendoza
D. Jakosalem St., Cebu City
Gasa nagdasig
Sa nahilukapa kong paglaom
Pagkab-ot sa mga pako
Sa idlas kong mga damgo
Suwab gisam-id
Sa gibang kong alampat
Taya sa kaburong nahilis
Giamuma sa mga taknang
Nagpakahilom sa gilumotang sapa
Nga dugay nang gitalikdan
Sa mga awit sa kalanggaman.
Kining mugna sa buhilaman
Nagpahipi apan may kahadlok
Malubong sa migilawng subok
Sa kahimatngon, kalasag na naako.
Kinahanglan kahait isakob
Ug taguon paglikay nga makagadlas
Makasamad sa kasingkasing
Nga giulipon sa kahingap sa garbo.
D. Jakosalem St., Cebu City
Gasa nagdasig
Sa nahilukapa kong paglaom
Pagkab-ot sa mga pako
Sa idlas kong mga damgo
Suwab gisam-id
Sa gibang kong alampat
Taya sa kaburong nahilis
Giamuma sa mga taknang
Nagpakahilom sa gilumotang sapa
Nga dugay nang gitalikdan
Sa mga awit sa kalanggaman.
Kining mugna sa buhilaman
Nagpahipi apan may kahadlok
Malubong sa migilawng subok
Sa kahimatngon, kalasag na naako.
Kinahanglan kahait isakob
Ug taguon paglikay nga makagadlas
Makasamad sa kasingkasing
Nga giulipon sa kahingap sa garbo.
Nakigbuwag Sa Di Niya uyab
Bartolome Man. Panilagao
Lacaron, San Fernando, Cebu
Kanunay na lang naghinuktok si Pasyo nga magsud-ong sa iyang baol nga wan a gyud madaro. Tungod sa naghinubra nga kapritso ni Ulang nabaligya niya ang iyang kabaw nga igdadaro nga kabilin pa ni anhing Tatay niya Tonyo. Ang halin gipuhunan ni Ulang sa iyang sari-sari tore. Nitando si Pasyo kay naglabi gyud ang iyang gugma ngadto kang Ulang.
“imo gani kong balibaran, Pasyo, mas mayo pang di ka na mamisita kanako!” gidaygan siya ni Ulang kaniadtong nihangyo kini nga ibaligya ang kabaw.
Imbes balibaran niya si Ulang, iya hinuon kining gibawsan og pahiyom. Nisugot siya. Alang kang Pasyo di gyud makabalibad sa babaye nga iyang gipaka-bathala sulod na karon sa tulo ka tuig niyang paghalad. Ang iya lang gikalbgan nga sa katim-os ug katiunay sa iyang paghalad, wa siya makabati bisan mubo na lang nga pulong gikan kang Ulang nga kini nahigugma kaniya.
Unsaon nga sa panahon nga iyang digahan ang babaye sa iyang pagbati, santaon dayon siya ni Ulang nga moingon, ”Ayaw lang ako dali-dalia, Pasyo, nianang imong tuyo!”
Ug miabot ang panahon nga gipul-an na si Pasyo. Upat na god ka paresansa sapatos nga nangahilis ang tikod sa pagpunay niyag pamisita sa pinuy-anan n Ulang, ug wa pay klaro kon sugton ba siya sa babaye. Misantop sa iyang hunahuna kon wa ba kaha siya hukhoki ni Ulang.
“Kon ako pay ikaw, Pasyo, ayaw pagpadayon og panguyab nianang Ulang!” kausa gitambagan siya ni Nanay niya nga taudtaod nang nabiyuda. “Di madugay, wa ka nay ikapalit og purol kay gibinuangan ka lang ni Ulang!”
Nakapanakla si Pasyo nga nahginumdom sa tambag sa iyang inahan. Nakahukom siya nga karong gabhiona iyang bisitahan si Ulang ug daygan niya sa tanang kahiubos nga nagbakukon og kasilag didto sa iyang alimpatakan.
Wa pa gani makatikang sa unang ang-ang sa hagdanan sa balay nilang Ulang, gisugat na siya sa babaye ug mananakod nga pahiyom. Wa na ganahi si Pasyo sa pagpaka-aron-ingnon nga tinagdan ni Ulang. Gipul-an na siya. Hagbay pa niyang panguyab, ug wa gyud maka-uyab!
“Ulang, katapusan ko na kining pagbisita nimo,” matod ni Pasyo human makalingkod.
“Kay ngano man diay. Pasyo, nga moingon ka man nga katapusan mo na kining pakigkita kanako? Ngano…? Unsay hiningdan?” nagpusot-pusot ang mga pangutana ni Ulang.
“tungod kay sa gidugayon sa akong pagpanguyab nimo, wa man gyud koy nakita bisan gamayng kahayag sa paglaom?” nagkayuring si Pasyo. “Mao nga makigbuwag na lang ako kanimo, Ulang. Ug kalimtan ko ikaw sa dayon!”
Milurat ang mga mata ni Ulang ug mitingkag ang iyang mga dalunggan sa pagkadungog sa mga pulong ni Pasyo.
Mitindog si Ulang gikan sa iyang gilingkuran. Misamot kabudlat ang mga mata nga nanghinawak.
“Uy, unsa man diay ang imong pagtuo natong duha, Pasyo?” Nawala ang pahiyom sa kandiisong mga aping sa dalaga. “Nganong makigbuwag ka man kanako… nga di man kita uyab?!”
Hapit di motugkad sa yuta ang mga tiil ni Pasyo nga daling nanaog sa hagdanan nilang Ulang sa gibati niyang kaulaw sa gipamulong sa dalaga.
Lacaron, San Fernando, Cebu
Kanunay na lang naghinuktok si Pasyo nga magsud-ong sa iyang baol nga wan a gyud madaro. Tungod sa naghinubra nga kapritso ni Ulang nabaligya niya ang iyang kabaw nga igdadaro nga kabilin pa ni anhing Tatay niya Tonyo. Ang halin gipuhunan ni Ulang sa iyang sari-sari tore. Nitando si Pasyo kay naglabi gyud ang iyang gugma ngadto kang Ulang.
“imo gani kong balibaran, Pasyo, mas mayo pang di ka na mamisita kanako!” gidaygan siya ni Ulang kaniadtong nihangyo kini nga ibaligya ang kabaw.
Imbes balibaran niya si Ulang, iya hinuon kining gibawsan og pahiyom. Nisugot siya. Alang kang Pasyo di gyud makabalibad sa babaye nga iyang gipaka-bathala sulod na karon sa tulo ka tuig niyang paghalad. Ang iya lang gikalbgan nga sa katim-os ug katiunay sa iyang paghalad, wa siya makabati bisan mubo na lang nga pulong gikan kang Ulang nga kini nahigugma kaniya.
Unsaon nga sa panahon nga iyang digahan ang babaye sa iyang pagbati, santaon dayon siya ni Ulang nga moingon, ”Ayaw lang ako dali-dalia, Pasyo, nianang imong tuyo!”
Ug miabot ang panahon nga gipul-an na si Pasyo. Upat na god ka paresansa sapatos nga nangahilis ang tikod sa pagpunay niyag pamisita sa pinuy-anan n Ulang, ug wa pay klaro kon sugton ba siya sa babaye. Misantop sa iyang hunahuna kon wa ba kaha siya hukhoki ni Ulang.
“Kon ako pay ikaw, Pasyo, ayaw pagpadayon og panguyab nianang Ulang!” kausa gitambagan siya ni Nanay niya nga taudtaod nang nabiyuda. “Di madugay, wa ka nay ikapalit og purol kay gibinuangan ka lang ni Ulang!”
Nakapanakla si Pasyo nga nahginumdom sa tambag sa iyang inahan. Nakahukom siya nga karong gabhiona iyang bisitahan si Ulang ug daygan niya sa tanang kahiubos nga nagbakukon og kasilag didto sa iyang alimpatakan.
Wa pa gani makatikang sa unang ang-ang sa hagdanan sa balay nilang Ulang, gisugat na siya sa babaye ug mananakod nga pahiyom. Wa na ganahi si Pasyo sa pagpaka-aron-ingnon nga tinagdan ni Ulang. Gipul-an na siya. Hagbay pa niyang panguyab, ug wa gyud maka-uyab!
“Ulang, katapusan ko na kining pagbisita nimo,” matod ni Pasyo human makalingkod.
“Kay ngano man diay. Pasyo, nga moingon ka man nga katapusan mo na kining pakigkita kanako? Ngano…? Unsay hiningdan?” nagpusot-pusot ang mga pangutana ni Ulang.
“tungod kay sa gidugayon sa akong pagpanguyab nimo, wa man gyud koy nakita bisan gamayng kahayag sa paglaom?” nagkayuring si Pasyo. “Mao nga makigbuwag na lang ako kanimo, Ulang. Ug kalimtan ko ikaw sa dayon!”
Milurat ang mga mata ni Ulang ug mitingkag ang iyang mga dalunggan sa pagkadungog sa mga pulong ni Pasyo.
Mitindog si Ulang gikan sa iyang gilingkuran. Misamot kabudlat ang mga mata nga nanghinawak.
“Uy, unsa man diay ang imong pagtuo natong duha, Pasyo?” Nawala ang pahiyom sa kandiisong mga aping sa dalaga. “Nganong makigbuwag ka man kanako… nga di man kita uyab?!”
Hapit di motugkad sa yuta ang mga tiil ni Pasyo nga daling nanaog sa hagdanan nilang Ulang sa gibati niyang kaulaw sa gipamulong sa dalaga.
Bibliya
Fredrick F. Gelbolingo
121 Prenza, Argao, Cebu
Bang! Usa ka buto sa wa matino nga armas ang miigo sa dughan ni Jey gikan sa usa ka tawo nga nag-helmet mga tulo ka dupa gikan kaniya sa iyang paggawas sa eskina Private. Daling mipadagan sa iyang motorsikloang nagpusil kaniya. Nalup-og siya.
Si Jey usa ka sakop sa nagribal nga duha ka ‘gang’ sa siyudad sa Sugbo. Gikan siya sa iyang uyoan ganiha nga usa ka ‘lay minister’ sa Sto. Rosario Church. Ang iyang uyoan kanhi usa ka sakop sa elaga-elaga gang kaniadtong batan-on pa kini. Nangayo siyag anting-anting sa mao niyang uyoan kay nabantog man nga ang mga elaga-elaga nga di madutlag bala sa pistol ug mga hait nga hinagiban sama sa sundang ug pinuti.
“Bibliya!” nasiga ang mga mata ni Jey sa gihatag sa iyang uyoan ngadto kaniya, usa ka pocket bible. “Unsay ikatabang niini aron mapanalipdan ako sa akong mga kaaway? Anting-anting ang gusto kong pangayuon kanimo, Tiyo!”
“Anting-anting ang gisaligan ko kaniadto, Dong Jey… apan dihang nakaplagan ko kanang Bibliya wala na akoy laing gisaligan nga manalipod nako batok sa akong mga kaaway, kana na lang gyud. Gilabay ko ang anting-anting. Dihang nakaplagan ko ang Bibliya wan a koy gikahadlukan nga mga kaaway bisan pa ang kamatayon.”
“Huh!” nakapangagho si Jey nga mitan-aw sa pocket Bible nga diha sa iyang mga kamot.
Gitapukan si Jey sa mga tawo nga nakakita sa pagpusil kaniya. Nakadungog siya sa sa mga sulti-sulti samga tawo. “Patay na gyud na, Bay! Maayong pagkaigo sa dughan,” matod sa naghukas nga tawo nga nagsambilay sa iyang t-shirt sa abaga.
Gipaminaw ni Jey ang iyang kahimtang. Mamatay nab a kaha siya karong gabhiona. Gikuyawan siya. Dili pa siya gusting mamatay kay batan-on pa siya. Sa taud-taod niyang pamati sa iyang kalawasan wa man siyay gibating kasakit sa iyang dughan gawas sa kakulba. Gihinay paghiram sa iyang mga kamot ang iyang dughan nga napusilan. May nahikapan siyang nagbagal sa bulsa sa iyang gisul-ob nga polo.
“U-Unsa kini?” nakapamulong siya samtang gikuha ang butang gikan sa iyang bulsa. Nakugang siya ug nakasinggit, “A-Ang Bibliya!”
Unya nadungog ni Jey ang mga tingog sa mga tawong nag-alirong kaniya. “B-Buhi siya! Naluwas sa Bibliya. Ang bala niungot sa Bibliya!”
Friday, March 27, 2009
Giromansa
M. D. Llaban
Cebu City
Adlaw kadtong Dominggo
Sa balay sa akong palalab naniudto
Kay gikan kami’s simbahan
Buntag nga misa among giapilan
Naghapon mig kukabildo
Tayming pud kay bag-ong suweldo
Giawhag nako siyang magpabugnaw
“Painit lang…” iyang hagawhaw
Mga alas singko kadto sa hapon
Didto mi’s dalan Colon
Nangitag balay nga abangan
Aron sa pagbati mahungawan
Gamay ug sekreto nga kuwarto
Saksi sa among panag-engkwentro
Naglagiting nga pagbati
Mga halok among gisubli-subli
Gipaningot kog bugbog
Ang kasikas nahimong lagubog
Robo kayo siyang ikaatbang
Nagkapuliki gud kog panangang
Pagkagrabe niyang moromansa
Naligo ko’s singot; perting basaa
Naghitak ko morag naa’s lapok
“Taym pa… asa ko nasum-ok?”
Nakamata ko’s tumang kasakit
Naumod akong suwang ug nagping-it
Giromansa kog lima ka rawon sa butakal
Knock-down siya ug dila midiwalwal.
Cebu City
Adlaw kadtong Dominggo
Sa balay sa akong palalab naniudto
Kay gikan kami’s simbahan
Buntag nga misa among giapilan
Naghapon mig kukabildo
Tayming pud kay bag-ong suweldo
Giawhag nako siyang magpabugnaw
“Painit lang…” iyang hagawhaw
Mga alas singko kadto sa hapon
Didto mi’s dalan Colon
Nangitag balay nga abangan
Aron sa pagbati mahungawan
Gamay ug sekreto nga kuwarto
Saksi sa among panag-engkwentro
Naglagiting nga pagbati
Mga halok among gisubli-subli
Gipaningot kog bugbog
Ang kasikas nahimong lagubog
Robo kayo siyang ikaatbang
Nagkapuliki gud kog panangang
Pagkagrabe niyang moromansa
Naligo ko’s singot; perting basaa
Naghitak ko morag naa’s lapok
“Taym pa… asa ko nasum-ok?”
Nakamata ko’s tumang kasakit
Naumod akong suwang ug nagping-it
Giromansa kog lima ka rawon sa butakal
Knock-down siya ug dila midiwalwal.
Panumpa
Fred Nuñez Cañete
Alegria, Cordova, Cebu
Kon may bulak nga malarag,
Mahunlak sa yuta sa sayong kabuntagon,
Ayaw pakasamaha ang akong gugma
Kay kini: magpabiling lunhaw sud sa akong dughan,
Way pagkalaya. Malungtaron
Bisan sa unsang unos sa kapalaran.
Kon may bituong matagak,
Mahimulag sa langit ug lamyon
Sa kangitngit sa sayong kagabhion,
Ayawg pakasamaha ang akong gugma
Kay kini: magpabiling lig-on suds a akong dughan,
Di malaksi. Di malangkat
Bisan pag samara kining balatian. Ug….
Kon ang pagtaob sa dagat,
Mahinangpong gihulat sa gimingawang mga baybayon,
Mopuno sa kahaw-ang sa mga lapyahan,
Apan sa dakong kalampingas
Kini mohunas ug motalikod
Balik sa lawod,
Binilin ang mga gapnod
Nga gidagmalan sa mga balod!
Ayawg pakasamaha ang akong gugma
Kay bisan kanus-a; bisan wa nay kabulakan
Nga namuklad pa sa mga tanaman,
Bisan wa nay mga bituon nga malantaw pa sa kalangitan,
Ug wa nay mga pagtaob sa dagat
Nga paabuton ang mga baybayon,
Ako: Mahal ko… bisaan kanus-a,
Dili motalikod kanimo!
Alegria, Cordova, Cebu
Kon may bulak nga malarag,
Mahunlak sa yuta sa sayong kabuntagon,
Ayaw pakasamaha ang akong gugma
Kay kini: magpabiling lunhaw sud sa akong dughan,
Way pagkalaya. Malungtaron
Bisan sa unsang unos sa kapalaran.
Kon may bituong matagak,
Mahimulag sa langit ug lamyon
Sa kangitngit sa sayong kagabhion,
Ayawg pakasamaha ang akong gugma
Kay kini: magpabiling lig-on suds a akong dughan,
Di malaksi. Di malangkat
Bisan pag samara kining balatian. Ug….
Kon ang pagtaob sa dagat,
Mahinangpong gihulat sa gimingawang mga baybayon,
Mopuno sa kahaw-ang sa mga lapyahan,
Apan sa dakong kalampingas
Kini mohunas ug motalikod
Balik sa lawod,
Binilin ang mga gapnod
Nga gidagmalan sa mga balod!
Ayawg pakasamaha ang akong gugma
Kay bisan kanus-a; bisan wa nay kabulakan
Nga namuklad pa sa mga tanaman,
Bisan wa nay mga bituon nga malantaw pa sa kalangitan,
Ug wa nay mga pagtaob sa dagat
Nga paabuton ang mga baybayon,
Ako: Mahal ko… bisaan kanus-a,
Dili motalikod kanimo!
Migradwar ang Agta
Fred Fuentes Monternel
Lorega Proper, Cebu City
Mapasigarbuhon nga mipaso si Binog sa bantawan atol ning adlaw sa iyang paggradwar sa hayskol. Katulo siya nga nagbalik-balik pagsaka sa entablado kay katulo tawga ang iyang ngalan. Una, sa iyang pagka balediktoryan. Ikaduha, sa iyang pagdeliber sa iyang valedictory address. Ikatulo, ang pagdawat na niya sa diploma.
Ang mga estambay sa ilang baryo nga kusog kaayong nitamay ug nibugalbugal kang Binog nga agta daw di makatuo sa nakab-ot niyang kalampusan niadtong hapona.
“Ngiga’s agta, uy! Migradweyt na man…!” nagpanglingo si Mar, an glider sa siaw nga mga estambay nga katalirungan ni Binog sa edad nga bayinte.
“Bitaw! Balediktoryan pa gyud ang agta…!” hilabihang suyaa ni Boy nga mihikap sa upaw ug dangas niyang agtang.
“Piti-piti man lang ang Iningles sa iyang mensahe…! Magpanakla si Henry nga mitutok kang Binog didto sa entablado.
“bida, mao ray edaran sa tanang migradwet ang agta…!” nanakmol si Nelson nga gibatig kasina kang Binog.
“Maayo pa ang tugahok nga agta kay nakagradwet na sa hayskol. Kita ini igo lang sa elementary ug pagka estambay sa baryo…!” mitimang si Jimmy nga nagmahay sa kaugalingon nga wa mopadayon pag-eskwela sa hayiskol.
Ilong tuwapos si Binog. Itumon ang iyang pamanit, mao nga gianggaan siya og agta sa ilang baryo. Matod pa ni Mama Mayla niya sa buhi pa kini, kanunay magpakita kaniya ang agta sa muwabog atbang sa ilang balay samtang nagmabdos pa siya. Mao nga naliwat si Binog. Ang iyang Papa Anong sayong nitaliwan dihang napaakan og laa nga lawa sa banika. Nisunod sab sa pagkamatay si Mama niya tungod sa urom dihang bag-o pa lang siyang nigradwar sa elementary.
Busa nagkugi si Binog taman sa ginhawa. Gibugwal niya ang ganod nga parsela sa banika. Namuhi siya og hayupan. Nananom og mga utanon. Nanghurnal sa asyenda. Nangguna. Nanapas. Nagtigom siyag kuwarta. Mao kini ang hinungdan nga hingkod na siyang ulitawo nga nipadayon og eskwela sa hayiskol. Wa siya patental sa mga estambay sa baryo, ilabi na sa grupo ni Mar. wa niya tagda ug tubayi ang mga bugalbugal kaniya. Hinuon, kursonada niyang giahayagn sa iyang gugma ang babaye nga gipitik sa iyang kasingkasing, si Esme. Gani, biaybiayon man siya ni Mar kay managkaribal man silang duha.
Human sa tulumanon sa gradwasyon misunod ang lamanohay ug kinodakay sa tanang gradwado. Hilabihang lipaya ni Binog dihang miduol ug milamano kaniya si Esme. Hugot nga gipig-it ni Binog ang palad sa dalaga.
“congrats, Binog…!” paraygon nga tingog ni Esme.
“Thanks, Esme! Pwede pa-piktyur ta…?”
Malipayong nagpakodak sila si Binog ug Esme. Way pagsupak ang dalaga dihang giagbayan kini ni Binog nga may gihunghong.
“Salamat nga wa nimo ikaulaw ang agta, Esme!’
“Oo, agta ka. Apan alang kanako putli ug bulawanon ang imong kasingkasing. Naghupot ka og lig-ong determnasyon nga angay kong higugmaon…!”Ug nagginaksanay sila si Binog ug Esme. Haduol kanila, igo lang naghinan-aw ang mga estambay pinangulohan ni Mar, kinsa nakadawat na sa iyang kapildihan sa gugma ug naglaway sa nakab-ot nga kalampusan ni Binog niadtong higayuna.
Lorega Proper, Cebu City
Mapasigarbuhon nga mipaso si Binog sa bantawan atol ning adlaw sa iyang paggradwar sa hayskol. Katulo siya nga nagbalik-balik pagsaka sa entablado kay katulo tawga ang iyang ngalan. Una, sa iyang pagka balediktoryan. Ikaduha, sa iyang pagdeliber sa iyang valedictory address. Ikatulo, ang pagdawat na niya sa diploma.
Ang mga estambay sa ilang baryo nga kusog kaayong nitamay ug nibugalbugal kang Binog nga agta daw di makatuo sa nakab-ot niyang kalampusan niadtong hapona.
“Ngiga’s agta, uy! Migradweyt na man…!” nagpanglingo si Mar, an glider sa siaw nga mga estambay nga katalirungan ni Binog sa edad nga bayinte.
“Bitaw! Balediktoryan pa gyud ang agta…!” hilabihang suyaa ni Boy nga mihikap sa upaw ug dangas niyang agtang.
“Piti-piti man lang ang Iningles sa iyang mensahe…! Magpanakla si Henry nga mitutok kang Binog didto sa entablado.
“bida, mao ray edaran sa tanang migradwet ang agta…!” nanakmol si Nelson nga gibatig kasina kang Binog.
“Maayo pa ang tugahok nga agta kay nakagradwet na sa hayskol. Kita ini igo lang sa elementary ug pagka estambay sa baryo…!” mitimang si Jimmy nga nagmahay sa kaugalingon nga wa mopadayon pag-eskwela sa hayiskol.
Ilong tuwapos si Binog. Itumon ang iyang pamanit, mao nga gianggaan siya og agta sa ilang baryo. Matod pa ni Mama Mayla niya sa buhi pa kini, kanunay magpakita kaniya ang agta sa muwabog atbang sa ilang balay samtang nagmabdos pa siya. Mao nga naliwat si Binog. Ang iyang Papa Anong sayong nitaliwan dihang napaakan og laa nga lawa sa banika. Nisunod sab sa pagkamatay si Mama niya tungod sa urom dihang bag-o pa lang siyang nigradwar sa elementary.
Busa nagkugi si Binog taman sa ginhawa. Gibugwal niya ang ganod nga parsela sa banika. Namuhi siya og hayupan. Nananom og mga utanon. Nanghurnal sa asyenda. Nangguna. Nanapas. Nagtigom siyag kuwarta. Mao kini ang hinungdan nga hingkod na siyang ulitawo nga nipadayon og eskwela sa hayiskol. Wa siya patental sa mga estambay sa baryo, ilabi na sa grupo ni Mar. wa niya tagda ug tubayi ang mga bugalbugal kaniya. Hinuon, kursonada niyang giahayagn sa iyang gugma ang babaye nga gipitik sa iyang kasingkasing, si Esme. Gani, biaybiayon man siya ni Mar kay managkaribal man silang duha.
Human sa tulumanon sa gradwasyon misunod ang lamanohay ug kinodakay sa tanang gradwado. Hilabihang lipaya ni Binog dihang miduol ug milamano kaniya si Esme. Hugot nga gipig-it ni Binog ang palad sa dalaga.
“congrats, Binog…!” paraygon nga tingog ni Esme.
“Thanks, Esme! Pwede pa-piktyur ta…?”
Malipayong nagpakodak sila si Binog ug Esme. Way pagsupak ang dalaga dihang giagbayan kini ni Binog nga may gihunghong.
“Salamat nga wa nimo ikaulaw ang agta, Esme!’
“Oo, agta ka. Apan alang kanako putli ug bulawanon ang imong kasingkasing. Naghupot ka og lig-ong determnasyon nga angay kong higugmaon…!”Ug nagginaksanay sila si Binog ug Esme. Haduol kanila, igo lang naghinan-aw ang mga estambay pinangulohan ni Mar, kinsa nakadawat na sa iyang kapildihan sa gugma ug naglaway sa nakab-ot nga kalampusan ni Binog niadtong higayuna.
Batan-on Ang Uyab ni Manay Iska
Bartolome Man. Panilagao
Lacaron, San Fernando, Cebu
Sukad lang nga kanunay mamisita si Bador sa pinuy-anan ni manay iska, adlaw-adlaw na nga ang babaye makit-ang maligo sa sapa. Kinsa man goy magdahom nga sa kataas na karon sa panuigon no Manay Iska makhunahuna pa si Bador nga siya pangulitawhan.
Manghod ra kayo ni Manay Iska si bador. Ambot unsa poy naibgan ni Bador sa maas nga hilabihan na mang pagpanguyos sa nawong niini.
“Wa ko magsapayan, Iska, sa gintng sa atong panuigon. Mas importante nga sa panahon nga Makita ko ikaw nga mao rang usa nga maligo sa sapa, abuton ako og di tiaw nga kaibog.” Kausa niingon si Bador.
“Tinuod ka, Bador? Pag-syur uy!” ni Manay Iska nga giganahan nga naminaw sa mga bulatik sa batan-ong ulitawo.
Ang aso di gyud makumkom. Nahibaw-an ni Ulang nga mao diay nga kanunay wwa sa ilang balay si Nanay Iska niya kay nakigtagbo kang Bador sa sapa diin kini maligo nga mao rang usa atol sa udtong tutok.
“Di ka hilasan, Nay Iska, nga sa kadugay na nimong nabiyuda nakigpanarato ka pa ni Bador?” ni Ulang nga gihilasan sa iyang inahan nga ang nawong uga pa sa luy-a.
Nanbod si Ulang sa ilang binuhi nga mga manok usa ka buntag.
Wala motingog si Manay Iska.
“Uga pa god ka sa unas, nga bisan pug-on wa na gyuy duga nga moumog,” insultong mga pulong ni Ulang.
Igo lang mipakiwi sa iyang baba si Manay Iska.
Ang relasyon nilang Bador ug Manay Iska nahimong sumsoman sa mga tabian sa ilang balangay sa Kalapayan. Gisakitan niini si Ulang nga maghunahuna sa iyang inahan nga nakig-uyab og batan-on.
“Alang-alang, Ulang… kon kining akong binuhi pakan-on ko lag tahop sama sa imong mga manok nga gigalam,” ni Manay Iska nga gibati na gyud og di tiaw nga kapikal sa iyang anak nga dalaga nga siya (Iska) mao ray gibantayan.
“Mauwaw na man god kog mayo, Nay Iska… sa mga tsismis sa atong mga silingan, nga ikaw ra ang gisumsoman!” gidaygan ni Ulang ang inahan sa iyang gibati.
Apan alang kang Manay Iska maliso pay buko sa kawayan aron pugngan ang panag-uyab nilang Bador. Wa niya hitagamtami ang kaluhag nga iyang naagian sa buhi pa si anhing Manong Goryo, iyang bana. Lahi gyud si Bador nga maoy nakapaluhag sa iyang kagana sa gugma. Di na god siya hapit makatulog kon mahinumdom sa paghapuhap ni Bador sa iyang pus-on.
Buntag kadto nga sayo. Gipangurok ni Ulang ang iyang binuhi nga mga manok aron saburan og tahop ug mais. Ang iyang sunoy nga ugis wa niya makita. Nahibulong siya nga hasta sab kadtong iyang himungaan nga guwang na kaayo wa motunga sa iyang pagkurok.
Gipangulbaan si Ulang. Basin kini gibitk sa ilang silingan nga kawatan.
Sa tulo ka adlaw nga pagpanabod ni Ulang iya gyud nga gipaliraw ang iyang mga mata aron sutaon kon mitungha nab a ang iyang sunoy ug himungaan. Apan kabawo lamang ang naiya kay wan a gyud miya sila igkita.
Unya usa ka udtong tutok nanglisngaw ang kainit sa adlaw. Diriyot molugwaaa ang kalimutaw ni Ulang dihang iyang nasiklapan ang ilang sunoy nga ugis nga nagsige og birig sa ilang himungaan. Wa siya makasabot sa iyang kaugalingon. Daw dihay misteryo nga naglimin sa iyang kaisipan. Nahinumdom siya kang Nanay Iska niya, nga bisan sa katiguwang na niini sa panuigon, aduna gihapoy mobirig nga batan-on sama kang Bador.
Gibuhian ni Ulan gang halawom nga panghupaw. Nakita niya nga nagpadayon pagbirig ang ugis nga sunoy sa himungaan. Misantop sa iyang hunahuna ang iyang inahang biyuda apan mobati gihapon og di tiaw nga kalipay sa panahon nga kini gipanguyaban ni Bador.
Lacaron, San Fernando, Cebu
Sukad lang nga kanunay mamisita si Bador sa pinuy-anan ni manay iska, adlaw-adlaw na nga ang babaye makit-ang maligo sa sapa. Kinsa man goy magdahom nga sa kataas na karon sa panuigon no Manay Iska makhunahuna pa si Bador nga siya pangulitawhan.
Manghod ra kayo ni Manay Iska si bador. Ambot unsa poy naibgan ni Bador sa maas nga hilabihan na mang pagpanguyos sa nawong niini.
“Wa ko magsapayan, Iska, sa gintng sa atong panuigon. Mas importante nga sa panahon nga Makita ko ikaw nga mao rang usa nga maligo sa sapa, abuton ako og di tiaw nga kaibog.” Kausa niingon si Bador.
“Tinuod ka, Bador? Pag-syur uy!” ni Manay Iska nga giganahan nga naminaw sa mga bulatik sa batan-ong ulitawo.
Ang aso di gyud makumkom. Nahibaw-an ni Ulang nga mao diay nga kanunay wwa sa ilang balay si Nanay Iska niya kay nakigtagbo kang Bador sa sapa diin kini maligo nga mao rang usa atol sa udtong tutok.
“Di ka hilasan, Nay Iska, nga sa kadugay na nimong nabiyuda nakigpanarato ka pa ni Bador?” ni Ulang nga gihilasan sa iyang inahan nga ang nawong uga pa sa luy-a.
Nanbod si Ulang sa ilang binuhi nga mga manok usa ka buntag.
Wala motingog si Manay Iska.
“Uga pa god ka sa unas, nga bisan pug-on wa na gyuy duga nga moumog,” insultong mga pulong ni Ulang.
Igo lang mipakiwi sa iyang baba si Manay Iska.
Ang relasyon nilang Bador ug Manay Iska nahimong sumsoman sa mga tabian sa ilang balangay sa Kalapayan. Gisakitan niini si Ulang nga maghunahuna sa iyang inahan nga nakig-uyab og batan-on.
“Alang-alang, Ulang… kon kining akong binuhi pakan-on ko lag tahop sama sa imong mga manok nga gigalam,” ni Manay Iska nga gibati na gyud og di tiaw nga kapikal sa iyang anak nga dalaga nga siya (Iska) mao ray gibantayan.
“Mauwaw na man god kog mayo, Nay Iska… sa mga tsismis sa atong mga silingan, nga ikaw ra ang gisumsoman!” gidaygan ni Ulang ang inahan sa iyang gibati.
Apan alang kang Manay Iska maliso pay buko sa kawayan aron pugngan ang panag-uyab nilang Bador. Wa niya hitagamtami ang kaluhag nga iyang naagian sa buhi pa si anhing Manong Goryo, iyang bana. Lahi gyud si Bador nga maoy nakapaluhag sa iyang kagana sa gugma. Di na god siya hapit makatulog kon mahinumdom sa paghapuhap ni Bador sa iyang pus-on.
Buntag kadto nga sayo. Gipangurok ni Ulang ang iyang binuhi nga mga manok aron saburan og tahop ug mais. Ang iyang sunoy nga ugis wa niya makita. Nahibulong siya nga hasta sab kadtong iyang himungaan nga guwang na kaayo wa motunga sa iyang pagkurok.
Gipangulbaan si Ulang. Basin kini gibitk sa ilang silingan nga kawatan.
Sa tulo ka adlaw nga pagpanabod ni Ulang iya gyud nga gipaliraw ang iyang mga mata aron sutaon kon mitungha nab a ang iyang sunoy ug himungaan. Apan kabawo lamang ang naiya kay wan a gyud miya sila igkita.
Unya usa ka udtong tutok nanglisngaw ang kainit sa adlaw. Diriyot molugwaaa ang kalimutaw ni Ulang dihang iyang nasiklapan ang ilang sunoy nga ugis nga nagsige og birig sa ilang himungaan. Wa siya makasabot sa iyang kaugalingon. Daw dihay misteryo nga naglimin sa iyang kaisipan. Nahinumdom siya kang Nanay Iska niya, nga bisan sa katiguwang na niini sa panuigon, aduna gihapoy mobirig nga batan-on sama kang Bador.
Gibuhian ni Ulan gang halawom nga panghupaw. Nakita niya nga nagpadayon pagbirig ang ugis nga sunoy sa himungaan. Misantop sa iyang hunahuna ang iyang inahang biyuda apan mobati gihapon og di tiaw nga kalipay sa panahon nga kini gipanguyaban ni Bador.
Ang Kanawayon ni Lolo Akite
Ni Apollo Carza
Ilaya, Cawayan, Dalaguete, Cebu
Usa ka buotang mag-uuma ang akong apuhang lalake. Si Lolo Akite. May kaugalingon siyang banika. Dagko ang iyang mga saging ug tag-as ang mga puso sa iyang kamaisan. May pipila sab ka punoan sa mangga kansang bunga tam-is kayo. Dinhi sa among baryo sa Ilaya nabantog siya sa kaaayong tawo. May kalubihan sab siya gipananggutan sa iyang pag-umangkon nga si Titi Andres.
Hilig ni Lolo ang tari. Matag Dominggo adto siya sa bulangan sa Panukdokan. Duol kini sa simbahan. Labina gyod ug bag-ong nahalinan og saging o mangga, Dakong kantidad ang iyang puhonan.
Usa ka buntag gitawag ko ni Lolo. Naghapyod siya sa paboritong manok igtatari.
“Dong Bertoy,” matod niya, “tan-awa ning akong kanawayon. Kampiyon ni! Katulo na makabuno. Una, ugis. Ikaduha, abuhon. Ikatulo, balakiki.”
Gibuhotan ni Lolo og asogikan sa iyang tinustos ang mga mata sa manok. Ug miinat ang liog sa manok. Mitugaok, “Tak-tala-ooookkk!”
“Apo,” ni Lolo Akite, “karong Dominggo tan-awa unsaon pagbuno sa akong kanawayon ang iyang kontra. Pustahan ko siyag dako. Segurado siyang modaog!”
Nianang pagka-Dominggo pista sa Panukdokan. Bag-o lang nahalinan si Lola og saging ug mais. Malipayon siya. Gipakuyog ko niya sa bulangan.
“Dong Bertoy, makita mo karon unsa kaisog akong manok,” ni Lolo nga mikdhat nako.
Mituo ko kang Lolo Akite. Nianang sayo sa buntag gikuha niya ang kanawayon gikan sa tangkal. Gihapyud-hapyod ug gibuhutan og aso ang nagkislap nga mata niini. Mituktugaok ang manok ug nagpanikad.
“Maayong senyales,” ni Lolo nga nagkatawa ug mipakpak.
Didto sa bulangan giduol dayon si Lolo sa iyang mga amigo. Saya ang ilang mga dagway.
“Pre Akite, diay akong usa ka libo, ilunod ko para sa imong manok,” dihay tawo nga putig buhok nga mitunol og kwarta kang Lolo.
Dihay uban nga milunod pod sa ilang kuwarta ngadto sa akong apuhan.
“Segurado gyud nang modaog imong manok, Noy Akite?” dihay batan-on nga nagduda.
“Ay, segurado na, Isko. Katulo na god na makabuno,” tubag sa kumpare ni Lolo.
“Lagi! Seguruon gyud nato kay wara ba nato pamunita sa kawayanan ang atong kuwarta,” matod ni Isko.
Kay di man makasulod ang mga bata sa bulangan gitagaan kog kuwarta ni Lolo Akite.
“O, Bertoy, diay singko pesos. Palit unsay imong gusto. Huwat ka lang dinhi. Inig gawas nako gikan sa sulod sa bulangan, Makita mo unya nga midaog na ang akong manok.”
Nataparan dayon ang manok sa akong apuhan sa usa ka buyugon. Unya nanulod si Lolo Akite ug ang iyang mga amigo sa bulangan.
Miduol ko sa usa ka tindera.
“Tagpila imong siyakoy, Nang? Nagutana ko.
“Tag-dos na, Dong. Pila ka buok imo?” sa tindera.
“Usa lang.” Gitunol ko ang lingin nga singko pesos sa tindera. Gisuklian ko niyag tres pesos.
Samtang nagkaon ko sa siyakoy nga tam-is kayo kay daghan og asukar, nadungog nako ang suliyaw ug abiba sa mga tawo gikan sa bulangan. May naninggit pabor sa kanawayon ni Lolo Akite. May miabiba pod para sa buyugon.
Maoy pagkahurot sa akong siyakoy dihang nakit-an ko si Lolo Akite nga migawas sa bulangan. Nagkisdom ang mawong. Way tingog. Sa iyang dagway napintal ang kaulaw ug kapildehan. Nagsunod kaniya nakita ko ang tag-iya sa buyugon nga malipayon kaayong nagbitbit sa nabihag ug patay na nga kanawayon ni Lolo Akite.
Ilaya, Cawayan, Dalaguete, Cebu
Usa ka buotang mag-uuma ang akong apuhang lalake. Si Lolo Akite. May kaugalingon siyang banika. Dagko ang iyang mga saging ug tag-as ang mga puso sa iyang kamaisan. May pipila sab ka punoan sa mangga kansang bunga tam-is kayo. Dinhi sa among baryo sa Ilaya nabantog siya sa kaaayong tawo. May kalubihan sab siya gipananggutan sa iyang pag-umangkon nga si Titi Andres.
Hilig ni Lolo ang tari. Matag Dominggo adto siya sa bulangan sa Panukdokan. Duol kini sa simbahan. Labina gyod ug bag-ong nahalinan og saging o mangga, Dakong kantidad ang iyang puhonan.
Usa ka buntag gitawag ko ni Lolo. Naghapyod siya sa paboritong manok igtatari.
“Dong Bertoy,” matod niya, “tan-awa ning akong kanawayon. Kampiyon ni! Katulo na makabuno. Una, ugis. Ikaduha, abuhon. Ikatulo, balakiki.”
Gibuhotan ni Lolo og asogikan sa iyang tinustos ang mga mata sa manok. Ug miinat ang liog sa manok. Mitugaok, “Tak-tala-ooookkk!”
“Apo,” ni Lolo Akite, “karong Dominggo tan-awa unsaon pagbuno sa akong kanawayon ang iyang kontra. Pustahan ko siyag dako. Segurado siyang modaog!”
Nianang pagka-Dominggo pista sa Panukdokan. Bag-o lang nahalinan si Lola og saging ug mais. Malipayon siya. Gipakuyog ko niya sa bulangan.
“Dong Bertoy, makita mo karon unsa kaisog akong manok,” ni Lolo nga mikdhat nako.
Mituo ko kang Lolo Akite. Nianang sayo sa buntag gikuha niya ang kanawayon gikan sa tangkal. Gihapyud-hapyod ug gibuhutan og aso ang nagkislap nga mata niini. Mituktugaok ang manok ug nagpanikad.
“Maayong senyales,” ni Lolo nga nagkatawa ug mipakpak.
Didto sa bulangan giduol dayon si Lolo sa iyang mga amigo. Saya ang ilang mga dagway.
“Pre Akite, diay akong usa ka libo, ilunod ko para sa imong manok,” dihay tawo nga putig buhok nga mitunol og kwarta kang Lolo.
Dihay uban nga milunod pod sa ilang kuwarta ngadto sa akong apuhan.
“Segurado gyud nang modaog imong manok, Noy Akite?” dihay batan-on nga nagduda.
“Ay, segurado na, Isko. Katulo na god na makabuno,” tubag sa kumpare ni Lolo.
“Lagi! Seguruon gyud nato kay wara ba nato pamunita sa kawayanan ang atong kuwarta,” matod ni Isko.
Kay di man makasulod ang mga bata sa bulangan gitagaan kog kuwarta ni Lolo Akite.
“O, Bertoy, diay singko pesos. Palit unsay imong gusto. Huwat ka lang dinhi. Inig gawas nako gikan sa sulod sa bulangan, Makita mo unya nga midaog na ang akong manok.”
Nataparan dayon ang manok sa akong apuhan sa usa ka buyugon. Unya nanulod si Lolo Akite ug ang iyang mga amigo sa bulangan.
Miduol ko sa usa ka tindera.
“Tagpila imong siyakoy, Nang? Nagutana ko.
“Tag-dos na, Dong. Pila ka buok imo?” sa tindera.
“Usa lang.” Gitunol ko ang lingin nga singko pesos sa tindera. Gisuklian ko niyag tres pesos.
Samtang nagkaon ko sa siyakoy nga tam-is kayo kay daghan og asukar, nadungog nako ang suliyaw ug abiba sa mga tawo gikan sa bulangan. May naninggit pabor sa kanawayon ni Lolo Akite. May miabiba pod para sa buyugon.
Maoy pagkahurot sa akong siyakoy dihang nakit-an ko si Lolo Akite nga migawas sa bulangan. Nagkisdom ang mawong. Way tingog. Sa iyang dagway napintal ang kaulaw ug kapildehan. Nagsunod kaniya nakita ko ang tag-iya sa buyugon nga malipayon kaayong nagbitbit sa nabihag ug patay na nga kanawayon ni Lolo Akite.
Wednesday, February 11, 2009
Tanan Nangaagiw
(ni Mariano Fuentes Mañus)
Ayaw sabta, Edwina, nga ning gihimo kong paghaw-as sa dunot nang mga bukog sa atong kaagi nagkahulogan nga nagpuwaw ang kapawan sa akong paghandom kanimo. Ibutyag ko knimo nga sulod sa dapog ning panumdoman ang dugtang mga handumanan sa atong gugma tanan nay nangaagw human lamya sa dinilaab sa nanglabayng katuigan.
Sakit unta, Edwina, ang pag-ugkat sa atong kagahapon gikan sa lubanganan sa kalimot. Apan labaw pang sakit kon pasagdan kong mokuyanap ang mga bakak nga pahamtang sa ubos kong pagkatawo nga gisabwag sa imong mga ginikanan nga nagtamihid kanako. Wala man ugod nila ako mauyoni kay langt man ug yuta ang gintang sa atong kahimtang, apan napugos sila pagdawat kanak nga mahimo mong kapikas kay nigitib man sa imong sabakan ang binhi sa kinawatkawat tang kalipay. Ang laing hinungdan sa lang pag-ayad kanako mao ang kahiktin sa akong panginaadman. Wa akoy silid nga nakab-ot gumikan sa among kakabos, lahi kanimo nga usa ka rehistradong nars. Ubos ang matang sa akong trabaho sa labing gamay nga kompanya sa MEPZ ug nagdawat sa labing gamay nga sweldo, samtang ikaw nag-alagad sa labing sikat nga pribadong ospital ug nagdawat sa sweldo nga doble kay sa akoa.
“Ed, di kaha moabot ang panahon nga bation mo na ang kaluod sa akong katimawa?” gidaygan ko ikaw usa ka higayon sa atong pagpinarayganay sa kabalaka nga naghamok sa akong kaisipan.
“Di kana mahitabo, Jayme,” paraygon kang nitubag samtang nagpauraray sa akong dughan. “Way ubos ug taas sa natad sa gugma.”
Apan ang akong nabalak-an niabot gayud sa dihang upat na ang atong mga anak. Wa ka nay maayong buot kanako.imo na ako kanunayng pasingitan ug kon ako mobatok modayon kag layas pauli sa imong mga ginikanan. Ang imong inahan nga may hilom nga tinguha sa atong kabulagan mahinangpong madawat kanimo ug molimod sa akong pagsubay. Ubos sa ilang hulhog nangaplay ka sa abroad. Nadawat ka sa ospital sa mga Army sa Riyad. Sa unang higayon sa akong pagtawag kanimo nahinayak ka pagtubag; giligid mo akog kasaba ug gipinahan nga di na patawgon pag-usab.
Tangkod nga unom ka bulan sa imong pagtrabaho sa Riyad nihagad ka pagtawag kanako. Nimando ka sa pagpahatod sa atong mga anak ngadto sa imong mga ginikanan. Kay nasakit man ang usa sa atong mga anak ug na-admit og dugay sa ospital, wa ko matuman ang hinarasharas mong mando.
Sa paghigula ni Inday sa ospital nangandam ko aron paghatod kaniya ug sa iyang mga igsuon ngadto sa ilang apuhan. Apan sa dako kong kahingangha kalit kang nibutho nga nagyawyaw. Gibinaboy mo akog kasaba, dayon nikarag sa pagguyod sa mga bata ngadto sa naghulat nga taksi diin didto ang nagmugtok mong amahan. Ninunot ko kaninyo kay mokuyog sa inyo, apan gikalit mo pagtak-op ang sera sa sakyanan nga diriyot makaputol sa akong mga tudlo nga nalugpitan.
Kahinumdoman nga sa bag-o ka pang nigikan paingon sa Riyad na-admit na usab ang imong inahan sa sakit niyang kanser. Ambot kon wa ba kaha tuyoa sa imong amahan nga ako ang paatunon magabii bisan siya nasayod nga may trabaho ko inig ka ugma. Ang pagpunay kog daphag ug pagtukaw sa ospital nakapasamot sa akong kaluya nga nakapapugos kanako sa sagunson nga pagpalta nga nisangpot sa akong pagkasuspenso ug sa ngadto-ngadto nakapataktak nako sa trabaho.
Ang sakit sa imong inahan nilamay gayud pag-ayo nga nihatod kaniya sa lubnganan. Niuli ka niadtong panahona. Di tiaw ang gibati kong kahiubos kay wala ka motagad ug din a magpaduol.
Inabagan sa igsuon kong madre nga didto nadestino sa Roma, Italya, nga gipabakasyon sa ilang superyora aron pag-atiman sa masakiton namong inahan, nakasulod akog trabaho sa MEPZ II sa among siyudad. Dinho mosaliat ko pagtan-aw sa atong mga anak sa ilang tunghaan. Sa pagkasayod sa imong amahan niini iyang gipinahan ang inyong suluguon sa pagtago sa mga bata aron di nako makita. Ang labing sakit sa tanan mao ang kwarta nga akong ihukip sa atong mga anak panglunggobon sa imong amahan ug ipanglabay sa kalapukan sa inyong luyo.
Kining tanan kong mga kasakit napun-an sa dihang girakrakan kog kasaba sa mga tag-iya sa kwarta nga gisugo mo nakong pahulaman kay gipuno sa ‘ban’ sa imong pag-abroad. Dako ang kantidad nga akong nahulaman nga wa ko kabayri kay nahawa na usab ako sa trabaho sa pag-abot sa gitagal nga higayon.
Ang tanang mga kasakit nga naglipak sa akong kinabuhi mipabuhos sa akong mga luha. May binuhat nga labaw pa nimo ka maanyag gitugkan og kaluoy kanako. Lahi kanimo nga matig-ag balatian ug naghambin sa hiyas nga suladnon, si Carina buotan ug mitanyag sa iyang panabang. Usa siya ka sapiang magpapatigayon ug iyang gibayran ang tanan mong gipautang kanako. Kami nagkahigugmaay. Dinangka sa tim-os namong pagminahalay, nangatunaw ang gitingal mo kanakong mga kasakit, nagunaw ang imong larawan nga gipaningkamutan ko paglangkat sa akong panumduman. Ug nangaugdaw sa kalimot ang tanang kasugiran sa Eden tang gilumpag sa imong kamabalhinon, Edwina.
Ayaw sabta, Edwina, nga ning gihimo kong paghaw-as sa dunot nang mga bukog sa atong kaagi nagkahulogan nga nagpuwaw ang kapawan sa akong paghandom kanimo. Ibutyag ko knimo nga sulod sa dapog ning panumdoman ang dugtang mga handumanan sa atong gugma tanan nay nangaagw human lamya sa dinilaab sa nanglabayng katuigan.
Sakit unta, Edwina, ang pag-ugkat sa atong kagahapon gikan sa lubanganan sa kalimot. Apan labaw pang sakit kon pasagdan kong mokuyanap ang mga bakak nga pahamtang sa ubos kong pagkatawo nga gisabwag sa imong mga ginikanan nga nagtamihid kanako. Wala man ugod nila ako mauyoni kay langt man ug yuta ang gintang sa atong kahimtang, apan napugos sila pagdawat kanak nga mahimo mong kapikas kay nigitib man sa imong sabakan ang binhi sa kinawatkawat tang kalipay. Ang laing hinungdan sa lang pag-ayad kanako mao ang kahiktin sa akong panginaadman. Wa akoy silid nga nakab-ot gumikan sa among kakabos, lahi kanimo nga usa ka rehistradong nars. Ubos ang matang sa akong trabaho sa labing gamay nga kompanya sa MEPZ ug nagdawat sa labing gamay nga sweldo, samtang ikaw nag-alagad sa labing sikat nga pribadong ospital ug nagdawat sa sweldo nga doble kay sa akoa.
“Ed, di kaha moabot ang panahon nga bation mo na ang kaluod sa akong katimawa?” gidaygan ko ikaw usa ka higayon sa atong pagpinarayganay sa kabalaka nga naghamok sa akong kaisipan.
“Di kana mahitabo, Jayme,” paraygon kang nitubag samtang nagpauraray sa akong dughan. “Way ubos ug taas sa natad sa gugma.”
Apan ang akong nabalak-an niabot gayud sa dihang upat na ang atong mga anak. Wa ka nay maayong buot kanako.imo na ako kanunayng pasingitan ug kon ako mobatok modayon kag layas pauli sa imong mga ginikanan. Ang imong inahan nga may hilom nga tinguha sa atong kabulagan mahinangpong madawat kanimo ug molimod sa akong pagsubay. Ubos sa ilang hulhog nangaplay ka sa abroad. Nadawat ka sa ospital sa mga Army sa Riyad. Sa unang higayon sa akong pagtawag kanimo nahinayak ka pagtubag; giligid mo akog kasaba ug gipinahan nga di na patawgon pag-usab.
Tangkod nga unom ka bulan sa imong pagtrabaho sa Riyad nihagad ka pagtawag kanako. Nimando ka sa pagpahatod sa atong mga anak ngadto sa imong mga ginikanan. Kay nasakit man ang usa sa atong mga anak ug na-admit og dugay sa ospital, wa ko matuman ang hinarasharas mong mando.
Sa paghigula ni Inday sa ospital nangandam ko aron paghatod kaniya ug sa iyang mga igsuon ngadto sa ilang apuhan. Apan sa dako kong kahingangha kalit kang nibutho nga nagyawyaw. Gibinaboy mo akog kasaba, dayon nikarag sa pagguyod sa mga bata ngadto sa naghulat nga taksi diin didto ang nagmugtok mong amahan. Ninunot ko kaninyo kay mokuyog sa inyo, apan gikalit mo pagtak-op ang sera sa sakyanan nga diriyot makaputol sa akong mga tudlo nga nalugpitan.
Kahinumdoman nga sa bag-o ka pang nigikan paingon sa Riyad na-admit na usab ang imong inahan sa sakit niyang kanser. Ambot kon wa ba kaha tuyoa sa imong amahan nga ako ang paatunon magabii bisan siya nasayod nga may trabaho ko inig ka ugma. Ang pagpunay kog daphag ug pagtukaw sa ospital nakapasamot sa akong kaluya nga nakapapugos kanako sa sagunson nga pagpalta nga nisangpot sa akong pagkasuspenso ug sa ngadto-ngadto nakapataktak nako sa trabaho.
Ang sakit sa imong inahan nilamay gayud pag-ayo nga nihatod kaniya sa lubnganan. Niuli ka niadtong panahona. Di tiaw ang gibati kong kahiubos kay wala ka motagad ug din a magpaduol.
Inabagan sa igsuon kong madre nga didto nadestino sa Roma, Italya, nga gipabakasyon sa ilang superyora aron pag-atiman sa masakiton namong inahan, nakasulod akog trabaho sa MEPZ II sa among siyudad. Dinho mosaliat ko pagtan-aw sa atong mga anak sa ilang tunghaan. Sa pagkasayod sa imong amahan niini iyang gipinahan ang inyong suluguon sa pagtago sa mga bata aron di nako makita. Ang labing sakit sa tanan mao ang kwarta nga akong ihukip sa atong mga anak panglunggobon sa imong amahan ug ipanglabay sa kalapukan sa inyong luyo.
Kining tanan kong mga kasakit napun-an sa dihang girakrakan kog kasaba sa mga tag-iya sa kwarta nga gisugo mo nakong pahulaman kay gipuno sa ‘ban’ sa imong pag-abroad. Dako ang kantidad nga akong nahulaman nga wa ko kabayri kay nahawa na usab ako sa trabaho sa pag-abot sa gitagal nga higayon.
Ang tanang mga kasakit nga naglipak sa akong kinabuhi mipabuhos sa akong mga luha. May binuhat nga labaw pa nimo ka maanyag gitugkan og kaluoy kanako. Lahi kanimo nga matig-ag balatian ug naghambin sa hiyas nga suladnon, si Carina buotan ug mitanyag sa iyang panabang. Usa siya ka sapiang magpapatigayon ug iyang gibayran ang tanan mong gipautang kanako. Kami nagkahigugmaay. Dinangka sa tim-os namong pagminahalay, nangatunaw ang gitingal mo kanakong mga kasakit, nagunaw ang imong larawan nga gipaningkamutan ko paglangkat sa akong panumduman. Ug nangaugdaw sa kalimot ang tanang kasugiran sa Eden tang gilumpag sa imong kamabalhinon, Edwina.
Tambal Sa akong Dila
Taudtaod na nga nahuman ang Sinulog sa atong dakbayan sa Sugbo, apan nagsugwak lang ghapon ang naglinya nga mga deboto sa Basilica del Santo Niño nga buot mohawok sa milagrosong imahen sa Balaang Bata. Sagad kanila di taga ato. Ania sila karon sa nagkalain-lain nilang intensyon. Adunay nagpasalamat sa mga grasya nga ilang nadawat ug anaa poy namarayeg Kaniya nga unta ihatag ang mga butang nga hagbay da nilang gidamgo nga maangkon. Usa ako knila.
Lima ka tuig na man god nga nagsakit kining akong dla. Ubay-ubay nang EENT nga mga doctor ang akong giduol; bsag unsa na lang tambala ang giresita nga relihiyuso nakong giinom; pero way epekto. Ang punoan sa akong dila pirme lang gihaponng gikastigo sa kaul-ol ug labihang kahapdos. Samot nang kanang makakaon akog mantikaong potahe. Pastilan, haskang mahala ra ba sa mga tambal!
“Bay Lando, naproblema ka sa imong sakit?” sukna ni Egay, akong kauban sa trabaho, kinsa atua na madestino sa Manila pero mituyo gyud pag-anhi sa Sugbo aron pagpamista sa Senyor, kay nahimo na kini niyang tulumanon matag tuig.
Mitan-aw man god ko sa mga Sinulog contingent sa may Fuente Osmeña, diin naatol sab nga didto siya ug sulagma nga nagkakita mi.
“Oo, Bay Egay,” tubag ko sa iyang sukna.
“Naay sayon ra kaayong tambal ana.”
“Unsa man, Bay?” gitutokan ko si Egay.
“Naa, ay, kakita ka ana?” Gitudlo niya sa iyang simod ang gamayng rebolto ni Senyor Santo Niño nga giisa-isa sa usa sa mga gwapang mananayaw nga misalmot sa Sinulog parade. “Sa mga sakit nga din a matugkad sa mga utok sa mga mananambal, Siya ra ang bugtong dangpanan, Bay. Daghang matang sa kanser ang iyang giayo tungod lang sa kinasingkasing nga paghawok Kaniya liwas sa Sinulog.”
“Mao ba?” Naikmat akong kilay. Mora kog gitamparos. Lumad man gud akong Sugbuanon. Duol ra among balay sa simbahan sa Sto. Niño, pero wa gyud koy samba-simba. Pareha sa imaging nobena, bsan usa sa siyam ka adlaw, wa gyud koy natambungan. Maaypa ang taga lagyo kay nakakompleto pa. Naulaw ko sa akong kaugalingon. Nakonsensya. Unsaon, kanhi, inom ug babaye ra maoy akong gisimba. Kon wa ako taptig sakit sa dila, di mounding.
Di kaha ni usa ka wake-up call para nako? Kalit lang nakit-an kog balik kadtong mga malipayong adlaw kanus-a bisan asa lang motugpa ang tumoy sa akong dila. Nakapanglingo-lingo ko. Di kaha kadto maoy hinungdan? Magmahay man ko, ulahi na! di ko na mausab ang unsa mang dautang buhat nga gihimo ko sa nangaging mga adlaw. Nadutlan ko sa akong higalang si Egay.
Mao nga sa liwas sa Sinulog miapil ako paglinya sa mohawok sa sagradong imahen ni Sr. Sto. Niño. Ug bisag layo pa ang akong gibarogangikan sa estante sa Iyang nahimutangan, misugod na pagpanglugmaw ang mga luha sa akong mga mata nga nangayog pasaylo Kaniya. Unya dihang dinha na ako sa Iyang tungod, kinasingkasing kong gihikap ang estanteng mihalwa Kaniya uban ang pangaliyupo nga unta ayuhon na Niya ang akong sakit.
Paghigula nako sa simbahan dunay batang kulot ug buhok nga misugat nako. Namaligya siyag tambal nga epektibo sa mga sakit, labi na dilang pirmeng manghapdos. Kay nanginahanglan man ko, mipalit kog usa ka botelyang gamay nga ang sulod mora lag tubig sa ulan. Ug sumala sa tugon sa bata, nianang pagkagabii sa dayon ko nang katulog gihurot ko kinig inom.
Pagkaugma sa ako gyung pagmata, nahibulong ko. Tanang ngulngol sa akong dila hingpit nga nawala. Gibalikan ko ang bata sa Basilica del Sto. Niño aron pasalamatan, apan wan a kini didto. Misulod ko sa simbahan ug giadto ang imahen sa Batang Balaan. Gitutokan ko kini pag-ayo, labi na ang kulot Niyang buhok. May-ong Niya ang bata nga gipalitan ko sa tambal sa akong dila.
Lima ka tuig na man god nga nagsakit kining akong dla. Ubay-ubay nang EENT nga mga doctor ang akong giduol; bsag unsa na lang tambala ang giresita nga relihiyuso nakong giinom; pero way epekto. Ang punoan sa akong dila pirme lang gihaponng gikastigo sa kaul-ol ug labihang kahapdos. Samot nang kanang makakaon akog mantikaong potahe. Pastilan, haskang mahala ra ba sa mga tambal!
“Bay Lando, naproblema ka sa imong sakit?” sukna ni Egay, akong kauban sa trabaho, kinsa atua na madestino sa Manila pero mituyo gyud pag-anhi sa Sugbo aron pagpamista sa Senyor, kay nahimo na kini niyang tulumanon matag tuig.
Mitan-aw man god ko sa mga Sinulog contingent sa may Fuente Osmeña, diin naatol sab nga didto siya ug sulagma nga nagkakita mi.
“Oo, Bay Egay,” tubag ko sa iyang sukna.
“Naay sayon ra kaayong tambal ana.”
“Unsa man, Bay?” gitutokan ko si Egay.
“Naa, ay, kakita ka ana?” Gitudlo niya sa iyang simod ang gamayng rebolto ni Senyor Santo Niño nga giisa-isa sa usa sa mga gwapang mananayaw nga misalmot sa Sinulog parade. “Sa mga sakit nga din a matugkad sa mga utok sa mga mananambal, Siya ra ang bugtong dangpanan, Bay. Daghang matang sa kanser ang iyang giayo tungod lang sa kinasingkasing nga paghawok Kaniya liwas sa Sinulog.”
“Mao ba?” Naikmat akong kilay. Mora kog gitamparos. Lumad man gud akong Sugbuanon. Duol ra among balay sa simbahan sa Sto. Niño, pero wa gyud koy samba-simba. Pareha sa imaging nobena, bsan usa sa siyam ka adlaw, wa gyud koy natambungan. Maaypa ang taga lagyo kay nakakompleto pa. Naulaw ko sa akong kaugalingon. Nakonsensya. Unsaon, kanhi, inom ug babaye ra maoy akong gisimba. Kon wa ako taptig sakit sa dila, di mounding.
Di kaha ni usa ka wake-up call para nako? Kalit lang nakit-an kog balik kadtong mga malipayong adlaw kanus-a bisan asa lang motugpa ang tumoy sa akong dila. Nakapanglingo-lingo ko. Di kaha kadto maoy hinungdan? Magmahay man ko, ulahi na! di ko na mausab ang unsa mang dautang buhat nga gihimo ko sa nangaging mga adlaw. Nadutlan ko sa akong higalang si Egay.
Mao nga sa liwas sa Sinulog miapil ako paglinya sa mohawok sa sagradong imahen ni Sr. Sto. Niño. Ug bisag layo pa ang akong gibarogangikan sa estante sa Iyang nahimutangan, misugod na pagpanglugmaw ang mga luha sa akong mga mata nga nangayog pasaylo Kaniya. Unya dihang dinha na ako sa Iyang tungod, kinasingkasing kong gihikap ang estanteng mihalwa Kaniya uban ang pangaliyupo nga unta ayuhon na Niya ang akong sakit.
Paghigula nako sa simbahan dunay batang kulot ug buhok nga misugat nako. Namaligya siyag tambal nga epektibo sa mga sakit, labi na dilang pirmeng manghapdos. Kay nanginahanglan man ko, mipalit kog usa ka botelyang gamay nga ang sulod mora lag tubig sa ulan. Ug sumala sa tugon sa bata, nianang pagkagabii sa dayon ko nang katulog gihurot ko kinig inom.
Pagkaugma sa ako gyung pagmata, nahibulong ko. Tanang ngulngol sa akong dila hingpit nga nawala. Gibalikan ko ang bata sa Basilica del Sto. Niño aron pasalamatan, apan wan a kini didto. Misulod ko sa simbahan ug giadto ang imahen sa Batang Balaan. Gitutokan ko kini pag-ayo, labi na ang kulot Niyang buhok. May-ong Niya ang bata nga gipalitan ko sa tambal sa akong dila.
Subscribe to:
Posts (Atom)